2konstituci/o JED
konstitucio
- 1.
Aro de fundamentaj leĝoj, kiuj difinas la formon de politika
reĝimo1:
[ili diras] ke konstitucio estas malamiko de libereco, ĉar ĝi malpermesas
al unuj regnanoj libere premadi la aliajn regnanojn
[1];
la nuna usona konstitucio, redaktita en 1787, rezultas el pacienca klopodo por
atingi konsenton inter du kontraŭaj emoj: centralista kaj malcentralista
[2];
kiel parto de la interkonsento, kiu finis la internan
militon, la nova konstitucio estis adoptita en septembro 2015
[3].
- 2.
- (evitinde)
Statuto:
la Konstitucio de Unesko
[4];
Esperanto […] staras firme sur netuŝebla konstitucio: la Fundamento
[5];
en 1971, en la serio Dokumentoj el Romo, aperis Dogma Konstitucio pri la
Eklezio en la Nuntempa Mondo
[6].
Rim.: Pri tiu misuzo de „konstitucio“ Stefan Maul analize skribas: certe, EU havas specon de parlamento, komisionon similan al registaro kaj justicajn instancojn – sed ĉu tio sufiĉas por aplombe paroli pri konstitucio kiel en kutimaj ŝtatoj? preferinda kaj pli ĝusta termino estus „statuto“, ĉar EU evidente ne estas ŝtato, eĉ ne federacio sed nur organizaĵo [7].
- 3.
- (arkaismo) Kompleksio: mi bone fartas, mi havas belegan konstitucion kaj vivegan sangon [8]; mi observis […] tiun strangan malsanecon, kontraŭ kiu mia konstitucio min ĉiam antaŭgardis [9].
1.
L. L. Zamenhof: Homaranismo, Pri la homaranismo
2. Edmond Privat: Federala Sperto, Unua Parto: Usona Federala Sperto
3. S. Lamichhane: Nepalo: unuaj lokaj elektoj en 20 jaroj, Monato, 2017:08-09
4. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvina Parto
5. Monato, La influo de la hebrea lingvo sur Esperanto
6. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
7. Monato, Stefan Maul: EU-reformeto, 2003
8. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dua
9. E. About, trad. G. Moch: La Reĝo de la Montoj, 1909
2. Edmond Privat: Federala Sperto, Unua Parto: Usona Federala Sperto
3. S. Lamichhane: Nepalo: unuaj lokaj elektoj en 20 jaroj, Monato, 2017:08-09
4. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvina Parto
5. Monato, La influo de la hebrea lingvo sur Esperanto
6. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
7. Monato, Stefan Maul: EU-reformeto, 2003
8. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dua
9. E. About, trad. G. Moch: La Reĝo de la Montoj, 1909
- angle:
- constitution
- beloruse:
- канстытуцыя
- bulgare:
- конституция
- ĉine:
- 宪 [xiàn], 宪法 [xiànfǎ]
- france:
- constitution
- germane:
- Verfassung, Grundgesetz
- ide:
- konstituco
- japane:
- 憲法 [けんぽう], 体質 [たいしつ], 体格 [たいかく]
- nederlande:
- grondwet
- pole:
- konstytucja
- portugale:
- constituição
- rumane:
- constituție
- ruse:
- конституция
konstitucia
- 1.
- Rilata al konstitucio: konstituciaj leĝoj; la Konstitucia Konsilio de Francio […] kontrolas novajn leĝojn [10].
- 2.
- Posedanta konstitucion: konstitucia lando; konstitucia monarĥio.
- angle:
- constitutional
- beloruse:
- канстытуцыйны
- france:
- constitutionnel
- germane:
- 1. verfassungsmäßig, verfassungsgemäß, konstitutionell 2. verfasst, konstitutionell
- ide:
- konstitucala
- japane:
- 憲法の [けんぽうの], 立憲的な [りっけんてきな]
- nederlande:
- grondwettelijk, grondwettig, constitutioneel
- pole:
- konstytucyjny
- rumane:
- constituțional
- ruse:
- конституционный
kontraŭkonstitucia
-
Tia, ke ĝi ne kongruas al la konstitucio aŭ kontraŭas ĝin:
en septembro la hungara Konstitucia Kortumo deklaris kontraŭkonstituciaj la paragrafojn 199 kaj
200 de la kriminala kodo
[11];
ekde kiam tiu artikolo estis juĝita kontraŭkonstitucia de la Supera Kortumo, Teksaso restarigis
sian leĝon
[12].
kontraŭfundamenta
11.
István Ertl: Ne plu malsame pri
samseksemo, Monato, 2003/03, p. 14
12. Brentin Moch, trad. Vilhelmo Lutermano: En Usono , diskreta reveno de la elekta diskriminacioDiversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2014-2016
12. Brentin Moch, trad. Vilhelmo Lutermano: En Usono , diskreta reveno de la elekta diskriminacioDiversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2014-2016
- angle:
- unconstitutional, anticonstutitional
- beloruse:
- неканстытуцыйны, неадпаведны канстытуцыі
- ĉine:
- 违宪 [wéixiàn]
- dane:
- grundlovsstridig, i strid med grundloven
- france:
- inconstitutionnel, anticonstitutionnel
- germane:
- verfassungswidrig
- ide:
- kontrekonstituca, nekonstitucala
- japane:
- 違憲 [いけん]
- katalune:
- inconstitucional
- nederlande:
- ongrondwettelijk, ongrondwettig, in strijd met de grondwet
laŭkonstitucia
-
Tia, ke ĝi kongruas al la konstitucio:
nur la Parlamento povas decidi, ĉu leĝo estas laŭkonstitucia aŭ ne
FSp
;
en Irlando, kie la gaela estas laŭkonstitucie la unua oficiala lingvo, kvankam la angla estas la
plej uzata
[13]
13.
Garbhan Macaoidh:
Ne plu krios la koko, Monato, 2003/10, p. 16
- angle:
- constitutional, in accordance with the constitution
- beloruse:
- канстытуцыйны, адпаведны канстытуцыі
- nederlande:
- grondwettelijk, grondwettig, in overeenstemming met de grondwet
konstitucirompo
-
Politika ago, kiu ne kongruas al la konstitucio.
- angle:
- violation of the constitution
- beloruse:
- парушэньне канстытуцыі
- ĉine:
- 违反宪法与宪法相抵触 [wéifǎnxiànfǎyǔxiànfǎxiāngdǐchù]
- germane:
- Verfassungsbruch, Verstoß gegen das Grundgesetz
- japane:
- 憲法停止 [けんぽうていし]
- nederlande:
- grondwetschennis, overtreding van de grondwet
- pole:
- konstytucji złamanie
- ruse:
- нарушение конституции