^*ŝuld/i

(tr)

1.

Devi laŭleĝe aŭ laŭmore pagi al iu per mono aŭ alia valoraĵo: vi ŝuldas al mi mil frankojn; al la butiko mi ŝuldas tri spesmilojn ^Marta ; riĉa estas tiu, kiu ŝuldas al neniu ^PrV ; tiu servisto trovis kunserviston, kiu ŝuldis al li cent denarojn, kaj li kaptis kaj eksufokis lin, dirante: pagu tion, kion vi ŝuldas [1]; pruntedoninto havis du ŝuldantojn, unu ŝuldis kvincent denarojn, kaj la alia kvindek [2]; difinu, kian rekompencon mi ŝuldas al vi, kaj mi donos [3]; kiom vi ŝuldas ‐ cent kor'ojn da tritiko [4]; (figure) kial […] pseŭdosufiksoj kiel „-ik” kaj „-esk” nepre eniris la liston de bazaj gramatikrilataj neŝanĝeblaĵoj de Esperanto, pri tio la aŭtoro ŝuldas al ni klarigon [5].

2.

Havi moralan devon esti danka al iu pro ia servo; danki⁴: mi ŝuldas al vi grandan dankon; al la esperantismo konvertis vin nur tiu artikolo […], vi ŝuldas vian konverton al la [verkinto] [6]; sian brilon Teboj ŝuldis al du faraonoj: Amenofis III aŭ Memnon, kiu trovis la urbon argila kaj lasis ĝin ŝtona kaj Ramzes II, kiu finis kaj kompletigis la konstruaĵojn, komencitajn de Amenofis [7]; [li] komence estis nur brutkomercisto, sed honesta kaj agema ‐ tio donis monon, kaj al tio la grandkomercisto ŝuldis sian prosperon [8]; kamparanino, al kiu ni ŝuldas la plej belajn rakontojn [9]; Lamartine adoris la patrinon sian, kaj al ŝi tre multon ŝuldis ^VivZam ; mi sciis, kiom mi ŝuldas al tiu ĉi koro, mi havis ĝian belan ekzemplon ĉiutage antaŭ la okuloj ^BdV .

Tio, kion oni ŝuldas: mi sciigas, ke de nun la ŝuldoj de mia filo ne estos pagataj de mi [10]; la kortego kaj nobeluloj dronas en ŝuldoj [11]; li sidas en ŝuldoj ĝis super la ŝultroj ^PrV ; bedaŭro kaj ĉagreno ŝuldon ne kovras ^PrV ; kiu donis garantion, tiu pagu la ŝuldon ^PrV ; vendu la oleon kaj pagu vian ŝuldon, kaj vi kun viaj filoj vivos per la restaĵo [12]; ni malŝuldigu al ili tiun ŝuldon [13]; la sinjoro de tiu servisto, kortuŝite, liberigis lin kaj pardonis al li la ŝuldon [14]; li vojaĝadis en la eksterlando […] kaj faris ŝuldojn [15]; nuligi ĉiujn ŝuldojn [16]; ŝajnas tiom pli necesa, ke Egipto devas repreni ŝuldojn kaj akiri novajn tributojn [17]; (figure) al vi obei estas mia ŝuldo ^Hamlet .

Tiu, kiu ŝuldas iun sumon al alia: pago de ŝuldanto estas bona en ĉiu kvanto ^PrV ; eminenta ŝuldanto ‐ malbona paganto ^PrV ; pardonu al ni niajn ŝuldojn, kiel ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj [18]; oni alkondukis al li unu, kiu estis ŝuldanto por dek mil talantoj [19].

(tr)

Fari al iu servon, kiu morale devigas lin al ŝuldo aŭ dankemo: tion farante, vi min ŝuldigas senfine [20]; mi estas […] terure enŝuldigita ^BdV .

Sin devigi; akcepti aŭ ricevi ian devon: la nuna mizera stato en multaj afrikaj landoj grandparte ŝuldiĝas al mismastrumado fare de la afrikanoj mem [21]; enŝuldiĝintaj landoj [22]; la enŝuldiĝo de multaj ŝtatoj […] fariĝis pro sinriĉiĝo de egoismaj politikistoj [23].

Estanta sen ŝuldo: senŝulda riĉaĵo [24]; senŝulda bieno ^BdV .

(tr)

Liberigi iun je tio, kion li ŝuldas: malŝuldigi al iu lian ŝuldon [25]; lian landon […] la G8-pinto senŝuldigis [26]; senŝuldiga programo [27].