^*okaz/i ^UV

(ntr)

1.

Estiĝi, fariĝi, reale aŭ hipoteze, en iu difinita aŭ abstrakta loko aŭ momento: la malfeliĉa infano rakontis al ŝi naive ĉion, kio okazis al ŝi [1]; la edziĝo okazis antaŭ tri tagoj; se okazos milito, tiam ankaŭ tiu popolo aliĝos al niaj malamikoj kaj militos kontraŭ ni [2]; se okazos, ke li mortos...; povus okazi, ke iu rekonus mian skribon. aperi, fali, fari, veni

2.

Gramatikilo uzata por demandi aŭ paroli pri reala aŭ imagita situacio¹: – Kio okazis? – kriis li minace. – Kial vi trumpetas alarmon, anstataŭ marŝi? [3] Linda: Tom, kara! Kio okazas al vi? Eble vi laboras tro multe, kaj... Tom: Nenio speciala okazas al mi. Kaj mi ne laboras tro multe. Fakte, mi laboras malmulte nun. La vera demando estas: kio okazas al vi, Linda? [4]. io analoga okazas (= estas³, observeblas) en la japana, kiu kutimas rigardi la agon sen nepra rilato al ia aganto [5].

1.

Tio, kio okazis, okazas aŭ povas okazi; okazaĵo: jen stranga okazo min trafis [6]; vi tremas pro okazo la terura [7]; la okazo konfirmis la suspekton; la interligo de la okazoj. akcidento, evento, fakto, fenomeno, incidentoepizodo, fariĝo, spertaĵo, travivaĵo

2.

Difinita aparta cirkonstanco, speciale atentinda situacio¹: en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon „n“ [8]; forlasi iun sufikson ni povas nur en tiaj okazoj, se la neceseco de la sufikso estas iom duba [9]; la artikolo uziĝas en la sekvantaj okazoj ... [10]; en plej bona okazo ni povos alveni nur post noktomezo; en okazo de bezono ni scias, kie vin trovi [11]; — Vi do vidas, nobla sinjoro, — diris Hiram, — ke nur en unu okazo la pastroj povus, eĉ devus akcepti plej malhonoran traktaton kun Asirio: se ili celus mallevi kaj nuligi la povon de l' faraono... [12]; en okazo de efektiva milito la malamiko povus ataki vin de tiu flanko [13]; ĝia (de karambolo) sola escepta uzebleco ekzistas en tiuj okazoj, kiam oni intence volas fari abruptan efekton, kaj kvazaŭ devigi la deklamanton je paŭzo inter la du vortoj [14]; se la sukceso de libro mezuriĝus per volumeno kaj diverso de resonoj, kiujn tiu estigas ĉe leganto, mi devus konstati ke, almenaŭ en unu (mia) konkreta okazo, la verko de Eŭgeno de Zilah plene atingis sian celon [15]; en la okazo de Esperanto, kies plej elstaraj poemoj estas, el diversaj kaŭzoj, preskaŭ nekonataj eĉ de kleraj amatoroj, tio estis ne aplikebla [16]; tiuj klarigoj povas esti aplikataj al speciala okazo de akuzativo: la indiko de ia jen prenota, jen prenita pozo, kiun manifestas propozicio [17] aparta okazo; en la speciala okazo de lingvo postgramatikeca en tiu senco, ke ĝi estas aktive uzata ne de ordinara lingvokomunumo, sed nur de homoj, kiuj ĝin speciale lernis, oni povas definitive fiksi la uzotan formon [18]; „Pri la infinitivo en kelkaj specialaj okazoj“ [19].

a)

— Sed, via markiza Moŝto, mi troviĝis en okazo de rajta defendo [20]; en okazo de nombro-egaleco de voĉoj la Prezidanto havas decidan voĉon [21].

b)

la lasta okazo de endemia variolo en la mondo estis registrita en oktobro 1977, en Somalio, kaj en aŭgusto 1978, en Anglio, okazis du pliaj okazoj pro infekto en laboratorio [22]; — Tio estas kurioza okazo de la malsano nomata: la monomanio de la memmortigo, diris la sanoficiro patose [23]; tio estis bela okazo de hemiplegio^B .

limokazokazo²

3.

Konvena, favora cirkonstanco aŭ situacio, ebliganta fari ion: estus nepardoninde, se ni ne uzus la okazon de nia nuna ĝenerala kunestado, por esprimi al li tiujn sentojn [24]; unufoje, kiam li estis sola, ŝi kaptis la okazon kaj donis al li ŝalmon kaj mielon en vaksokuko [25]; profiti la okazon; kiu okazon forŝovas, ĝin jam ne retrovas ^PrV ; okazon kaptu ĉe l' kapo, ĉar la vosto estas glita ^PrV ; fordormi la okazon ^PrV ; li atendas, ke la okazo venu al lia nazo ^PrV ; okazo kreas ŝteliston (ion oni faras sen antaŭa intenco, nur ĉar la situacio estas oportuna) ^PrV ; ĝi donis al ni la okazon turni la atenton de niaj amikoj sur la manieron[…] [26]; mi jam havis la okazon vidi, ke^Z ; neniam mi evitis okazon kunkuŝigi iun ajn virinon [27]; en printempo abundas okazoj malvarmumi; Aut-Taurirt prezentis precipe favoran okazon por tiuj, kiuj volis urĝe morti pro io [28].

4.

[29] (kadre de iu probablospaco `(bb Omega,bb A,P)`) Ĉiu el la elementoj de `bb A`: neebla okazo (la malplena aro); certa okazo (la aro `bb Omega`); mala okazo ^MatVort (komplementa). nedependa

Rim. 1: Oni ne konfuzu ĉi tiun okazon⁴ (signife proksiman al la logika-filozofia okazo²) kun elementa okazo (pli simila al okazaĵo). Ekz-e kiam oni tiras ludkarton el normala kartaro, la okazon⁴ „reĝo“ povas realigi 4 elementaj okaz(aĵ)oj (po unu reĝo el ĉiu emblemo); la okazon⁴ „ruĝa“ povas realigi 26 elementaj okaz(aĵ)oj (ajna karto karoa aŭ kera); ktp.

Rim. 2: Jam ekzistas „okazo“ kaj „okazaro“ en [30], sed por determini iliajn sencojn necesus pli bone koni la terminologion de la tiama probablokalkulo.

1.

Ŝuldata al okazo¹, situacia (kaj eble tial neregula, nesistema, escepta): ofte oni tamen faras okazan um-vorton, kiu kompreniĝas pro la kunteksto, kaj kiu poste malaperas [32]; okaza komplimento ne iras al testamento (ne rajtigas je heredaĵo) ^PrV ; notu la distingon inter ofero ĉiutaga kaj deviga […] disde la ofero okaza kiun oni realigadis por grac-obteni aŭ pardonpeti aŭ rebonigi [33]. porokaza

2.

hazarda ĉiu lingvo natura konstruiĝis blinde, per la vojo de amasiĝado de la plej diversaj kaj pure okazaj cirkonstancoj [34]; kvankam li silentas, || okazaj vortoj tamen al mi montris, || ke... [35].

1.

En tia okazo, ĉe la okazo; konforme al specifa aŭ al la kuranta situacio: mi okaze uzos vian afablan permeson; la boneco de la juna kastelmastrino estis tiel agema, ke ĝi sin turnis ne nur al homoj sed okaze eĉ al bestoj [36].

2.

(arkaismo) Hazarde: li eniris okaze en la saman gastejon, kie oni ŝtelis al lia frato la tableton [37]. sistemo da sonoj, kiu konstruiĝis okaze kaj senkonscie [38].

(prepoziciaĵo)

Dum parto de, hazarde aŭ laŭcele ĉe la okazo de: okaze de tio, mi deklaros, ke...; oni iluminaciis okaze de la nacia festo; okaze de la festo de Schleyer ni telegrafe sendu al li en la nomo de la tuta esperantistaro nian koran gratulon [39]; tiun ĉi projekton Zamenhof intencis diskuti kun homaranoj okaze de la deka Universala Kongreso de l' Esperantistoj ^VivZam .

1.

Okazo¹: ĉu tia cirkonstanco ne fariĝus la kaŭzo de okazaĵoj, kiuj kompromitus antaŭ la publiko mian magazenon ^Marta ? la lokaj gazetoj havas rubrikon pri la ĉefaj kulturaj okazaĵoj, inkluzive prelegojn kaj aliajn aranĝojn en kulturaj societoj [40]; ni provu […] rekunmeti la sinsekvon de la okazaĵoj [41].

2.

(arkaismo) Hazardo¹: ni baldaŭ vidos, ke la „leĝo de la akcento“ eĉ ne estas ia misteraĵo, kaj tio, en kio ni serĉis ian leĝon naturan, estas simpla okazaĵo, kiu kun la esenco kaj spirito de la lingvoj havas nenion komunan [42].

okazantaĵo, okazintaĵo, okazontaĵo

Okazo¹ okazinta: post tiuj okazintaĵoj oni sciigis al Abraham, dirante: jen ankaŭ Milka naskis infanojn al via frato Naĥor [43]; se estos inter vi iu, kiu ne estos pura pro okazintaĵo nokta, li eliru ekster la tendaron [44]; li rememoris la teruran okazintaĵon de la pasinta vespero [45]; la sorto, kiu ŝin trafis, tute ne estis ia sorto escepta, ŝia malfeliĉo ne havis sian fonton en ia stranga, neordinara okazintaĵo, en ia miriga katastrofo ^Marta .

(arkaismo)

Okazo¹: tio (vizito de skulptisto) estis grava okazantaĵo, la urbo sciis pri tio [46]; neniu komprenis la signifon de la misteraj okazantaĵoj [47].

Okazo¹ estonta: anoncoj pri fakaj okazontaĵoj [48]; kaŝi, se eble, en la ĉambro de Nupta, kaj atendi okazontaĵojn [49].

(tr)

Kaŭzi, estokazi: la societo okazigis kongreson en la pasinta monato; tiu katastrofo okazigis la morton de tridek pasaĝeroj; la kunsidoj oficialaj okazigis interesan diskutadon ^VivZam ; grava parto de la esploroj baziĝas sur enketo, kiun la aŭtorino okazigis inter la esperantistoj [50]; la originalaj Olimpikaj Ludoj estis okazigitaj nude [51]. kaŭzi

1.

Ĉiel ajn, je ĉiu eventualo, en ĉiu okazo²: tio ĉiuokaze estas io, kion oni povas fidi [52]! sed ĉiaokaze, laŭ tio, kiom ni jam atingis, ni iradu [53].

Rim.: „Ĉiuokaze“ plej ofte estas uzata por indiki rezignon pri (supozeble malnecesa) ekzamenado de apartaj okazoj, anonci ignoradon de (supozeble malgravaj) detaloj por tiel transiri al nova temo: ĉiuokaze librojn devenantajn de tie eblas kalkuli per fingroj de la manoj sen helpo de la piedoj [54]; ĉiuokaze tio montras certan bonhavecon, diris nia patrino [55].

2.

En ĉiu okazo³: [la ludgvidistoj] fajfas ĉiuokaze, kiam estas necese konigi sian decidon [56]; ĉiuokaze li rakontadis sian malsaniĝon.

Okazi samtempe, samloke: lia vizito feliĉe kunokazas kun la vizito de onklo Schwalbach [57]; ni estas ludaĵo de strangaj kunokazaĵoj [58]; iom maloportune estas, ke nia tuj komenciĝonta lukto kontraŭ la reĝo […] kaj la morto de Uzibitum kunokazas [59]; je la fino de la filmo, vi kunokazigu viajn movojn por kiel eble plej nerimarkiga aliro al la fenestroj [60]; [en] Glasgovo […] kunokazas la 85a Brita kaj la 98a Skota Kongreso de Esperanto [61]. koincidi, paralela², sinkrona

Jes aŭ ne depende de okazo, se estos okazo: la moralo estas nek kameleono nek mod-artikolo laŭplaĉe, laŭbezone kaj laŭokaze modifebla, forĵetebla aŭ restarigebla [62]; laŭokazaj laboristoj ofte ŝanĝas sian laborlokon, sekve sian loĝlokon [63].

En neniu okazo: ŝajnis al li ankaŭ, ke Petronius neniuokaze lin komprenos [64]; li ne tuŝu eĉ cendon, al kiu li ne rajtas, neniaokaze [65]; se oni proponos al vi promocion aliloke, malakceptu ĝin […], neniuokaze mi volas vin perdi [66]. nepre

(konjunkcio)
En tia cirkonstanco ke..., se¹: en la okazo, se vi bezonos vortaron, vi trovos ĝin sur la breto; en la okazo se vi restos fidelaj, mi revokos vin [67]; en la okazo, ke ŝi ankoraŭ ne trafis Lemuelon, ŝi certe perdiĝos en tia urbego ^Iŝtar ; okaze ke la ĉeffrazo esprimas intencon aŭ decidon pri intenco, oni devas uzi la ordonan formon [68].

Pro feliĉa okazo, pro favora cirkonstanco, bonŝance; feliĉe²: feliĉokaze alvenas la sinjoro patro kaj […] forpelis la hundojn [69].

Sekve al la antaŭa diro, iel rilate al la temo...: – ĉu tio estas la sekvo de via konatiĝo kun la belulinoj graf... – ĝustokaze diru al mi, kian impreson vi ricevis de la konatiĝo [70]?

Aparta malgrava okazo, plejofte malhelpa, kiu neatendite intervenas en cirkonstancaro. incidento, interveni, peripetio

koincido

Okazo², situanta ĉe la limo inter la efikzonoj de alternativaj reguloj, leĝoj kaj simile, el kiuj jen unu, jen alian oni povas apliki: kunskriboj de O-vortoj kaj A-vortoj estas limokazoj inter apartaj kaj kunmetitaj vortoj [71]; estas malfacile fari definitivan liston de la Esperantaj romanoj pro la relative multaj limokazoj [72].

Aranĝita, farata speciale por iu individua okazo: malgravaj porokazaj versoj [73]; porokaza komisiono; ĉiu porokaza derivaĵo havas ŝancon leksemiĝi, almenaŭ por parto de la parolantaro [74]; la kroatia poŝto emisiis porokazan poŝtmarkon (t.e. poŝtmarkon pri la Universala Kongreso) [75]; kelkaj el inter la kunvenintoj aŭdigis porokazajn paroladojn, atentigante pri la vivanteco de la idearo de Korczak [76]; infan·vart·ist(·in)·o: persono, kiu vartas infanojn profesie en infanejo, aŭ porokaze en la hejmo kiam la gepatroj forestas ^HejmVort .

Membro de klaso, aŭ subnocio de ĝenerala nocio, ial izolita por analizo, studo aŭ konsidero, prezentata kiel ekzemplo ktp: aparta okazo de la supra regulo estas la uzado de la artikolo anstataŭ la poseda adjektivo [77].

Unuelementa okazo ⁴: la probablo de okazo egalas al la sumo de la probabloj de la elementaj okazoj ĝin konsistigantaj.

Rim.: Oni foje nomas „elementa okazo“ la elementon mem.

Okazo en kiu oni frontas bezonon, danĝeron ktp: sistemo da signoj por mallonga interkomunikiĝo en okazo de granda bezono [78]; prepozicion antaŭ verbo mi konsilus uzi nur en okazo de neceseco [79]; kie mi devas serĉi vin en okazo de bezono [80]? [ĉu] en okazo de bezono Egipto povas kolekti duonmilionan armeon [81]? oni povu, en okazo de neceso, subakvigi ĝin [82]; ĝenerala voĉdono devis okazi, se la Komitato aŭ, en okazo de urĝeco, la Estraro ĝin decidis [83]. dilemo², embaraso², malfacilaĵo, manko¹