^*est/i ^PV

(ntr)

1.  ↝

Ekzisti: mi pensas, do mi estas; Dio diris: estu lumo [1]; la homo konsideru tion, kio li estas, rilate al tio, kio estas; sen regalo ne estas balo^PrV .

2.  ↝

Troviĝi (en loko aŭ en situacio): esti en urbo, en dubo, en embaraso; neniu estis^Z (ĉeestis).

3.  ↝

Havi tiun econ, havi tiun identecon, esti de tiu speco, kiun esprimas la predikativo: riĉeco estas frato de fiereco^PrV ; pri havo najbara oni estas malavara^PrV ; estis silento en kampoj^Z ; kio estas (okazas²) al vi? [2]; estis vespero^Z .

Rim.: Specialan sencon havas la esprimo tio estas.

4.  ↝

Stati (= fari aŭ ricevi agon) tiel, kiel esprimas la predikativa participo: esti amata[3]; vi estos punata [4]; laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj, sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri jarojn^Z ; ĉiuj jam de longe estis foririntaj, kiam mi alvenis.

5.

Stati tiel, kiel esprimas la adverba predikativo (uzata en sensubjektaj frazoj por esprimi ies impreson): ĉie estas varme, sed hejme plej ĉarme^PrV ; estas al mi agrable revidi vin; estas al mi bone, komforte tie ĉi; kiel estas al vi? (= 1 kiel vi fartas? 2 en kia stato vi estas?); estis al ŝi kiel se ŝi sentus, ke ... [5].

1.  ↝

Io, kio iel ekzistas: ĉiu viva estaĵo [6]; la komunaj nomoj distingas certan specon de objektoj kaj estaĵoj (lampo, libro, floro, pomo, seĝo, homo, amo), dum la propraj nomoj indikas unu solan, certan objekton, lokon aŭ estaĵon kaj diferencigas ĝin de ĉiuj aliaj el la sama speco [7]. ento

2.  ↝

Estulo: strange, strange ... ŝi estis la amatino de alia, portas estiĝantan estaĵeton en sia juna malforta korpo [8].

Rim.: Tiu senco de la vorto ne koheras kun ties vortelementoj kaj aperas precipe en tradukoj. [Sergio Pokrovskij]

Ula estaĵo¹, ekzistanta homo, besto, aŭ spirito: [la vorto] feo, kiun oni povus uzi, por montri fablan estulon, ekz-e Oberono, kaj kiun oni povas devenigi de [la vorto] feino [9].

1.  ↝

Kiu estas, efektivas, ĉeestas, nuna: li blasfemis kaj insultis en zorge rondaj frazoj ĉiujn estintajn, estantajn kaj estontajn parencojn de Gabrielo [10].

2.  ↝

Prezenca: formoj de la verbo: la tempo estanta akceptas la finiĝon „-as“ [11].

Nuna tempo.

1.  ↝

De antaŭa tempo, pasinta: kiam post kelka tempo ĉe la nigruloj malaperos ĉiuj trajtoj de estinta barbareco kaj sklaveco ... tiam tute sendube la nuna senkonscia malestimo kaj antipatio cedos lokon al respekto [12].

2.  ↝

Preterita.

1.

Pasinta tempo.

2.  ↝

Preterito.

1.  ↝

De posta tempo, venonta: ni devas lasi tiun ĉi demandon por tempo estonta [13].

2.  ↝

Futura.

1.

Venonta tempo: ĉar dek milionoj adeptoj (!) neniam estos kolektitaj, tial la afero tute ne havas estontecon [14].

2.  ↝

Futuro¹.

Fari, ke io estu, kaŭzi, formi, produkti. kaŭzi, krei, naski, okazigi, produkti, starigi, veki

Iĝi ekzistanta: mi eĉ ne rimarkis, ke silento estiĝas kaj daŭras [15].

(x)
(arkaismo) (evitinde)

Ĉeesti: jen ŝi vidis, ke ŝia Arturo estas malsana — eble eĉ mortas, kaj apud li neniu alestas [16]; kaj alestis apud li ĉiuj vidvinoj, plorante kaj montrante tunikojn kaj vestojn, kiujn Dorkas faris, kiam ŝi estis ankoraŭ kun ili [17].

Rim.: La direkta al- neniel taŭgas por la senco „ĉeesti“, kaj povis aperi nur pro misapliko de alilingva tradicio. „Apudesti“ formale estus tute taŭga, sed por pli flanka, periferia situo. [Sergio Pokrovskij]

(prepoziciaĵo)
Kun la viva apudeco de...: ni parolis nur ĉeeste de aliaj personoj [18]; ŝi hontis trinki en la ĉeesto de fremdulo [19].

(x)

Esti en iu loko, kiam io okazas: ĉeesti kunvenon; ĉeesti en, ĉe kunveno; multnombra ĉeestantaro.

La fakto, ke iu ĉeestas; stato de ĉeestanto: en ĉeesto amata, en forest' insultata ^PrV .

Troveblo en ĉiuj eblaj lokoj, aŭ en multegaj lokoj samtempe: tiel komenciĝis la legendo pri la ĉieesto de kolonelo Aureliano Buendía [20].

(ntr)

Komenci esti, daŭre (estiĝi) aŭ nur por nelonga tempo: por unu minuto ekestis embarasa silento ^Metrop ; li ankaŭ devis demandi, kiel Komenio kondutu en la situacio, kiu ekestis post la duelo kun Nigrin [21]; la problemo estas kompreneble solvita „itisme“, ĉar la lingvo ĝin tiel solvis jam antaŭ ol la fama disputo ekestis [22].

(ntr)

Esti malproksima, ne ĉeesti: mi forestis dum du tagoj; foresti el oficejo; esti kondamnita forestante; foresto de ofendo estas plej bona defendo ^PrV ; la forestanto ĉiam estas malprava ^PrV .

Stato esti malproksima, ne ĉeesti.

(x)

Esti en sama loko, kune: li residigis lin sur la teron, dancadis ĉirkaŭ li, dume dirante al li strangajn rakontojn pri ĉio, kion li vidis de kiam li kaj maljuna Jafo laste kunestis [23].

(ntr)

Ne ekzisti, manki.

Marvivaĵo, precipe marbesto: la maro retiriĝis de la marbordo kaj marestaĵoj restis sur la tero [24].

Neekzisto: kontraŭ neesto ne helpas protesto^PrV .

Alivorte, nome², klarigante pli precize: la simpla esperantisteco, t.e. la simpla lernado kaj uzado de Esperanto, neniun devigas aliĝi al ia ideo^Z ; la akuzativo montras direkton, t.e. movadon al ia loko^Z ; por la hodiaŭa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. ... dek frankojn [25]; por esprimi direkton ni aldonas la finaĵon n, t.e. la finaĵo, kiu signas la akuzativon.