^*por ^UV

I.

^*por

Prepozicio sekviganta substantivon, adverbon aŭ infinitivon, kaj esprimanta:

1.

Celon: por kia celo [1]? bastoneto sur kiu oni tenas plumon por skribado estas plumingo [2]; la preparoj por la venonta kongreso; vojaĝi por plezuro; ni diru tion por lia laŭdo; la rajdvipo diris ke ĝi neniam krakas por fari komplezon al maljunuloj sed nur por la honoro de nefianĉigitaj [3]; dudek jaroj da laborado por la Esperantismo [4]; li riskas por la duba rezultato kuraĝe sian vivon ^Hamlet ; li estis invitita por kanti; li invitis min por festeno ^B ; la komitato donis permeson por elveturo; ni devas klarigi al ni por kio ni kunvenas [5]; por kio (kion petante) vi venis al mi [6]?

Rim.: En tiu senco Zamenhof kelkfoje preterlasas la prepozicion antaŭ infinitivo: kiam mi kuŝiĝas dormi ^Revizoro ; donis al ili manĝi kaj trinki [7]; oni vokas la bovon ne festeni sed treni ^PrV . Tiu dirmaniero estas malofta kaj ne imitinda.

2.

Destinon, la adaptiĝon al: tio estas mia kabineto por laboro; kampo por la eksperimentoj de aeroplanoj; glaso, kiun oni uzas por vino[8]; kuracisto por virinoj; vestoj por infanoj; ne estis akvo por la popolo[9] (por trinki); mi havas nenion por manĝi; havi multon, pli bonan por fari [10]; ne havi la tempon por ludi; estas la horo por leviĝo el dormo [11]; ĉu vi opinias min kapabla por tiu malnobla agado^Z ? bombo sufiĉa por eksplodigi citadelon; miaj sagoj, tro malmultepezaj por tia vento, ne trafus la celon ^Hamlet ; li estas tro fiera por obei (vd tro).

3.

Aĉetobjekton: pagi cent frankojn por sia palto; tiu drapo kostas po dek markoj por metro; por ĉiu tago mi ricevas kvin frankojn [12]; por du monatoj mi ŝuldas 30 frankojn (de luprezo); abonpago, tio estas pago por la abono[13]; (figure) pagas maljunaj jaroj por junaj eraroj ^PrV ; (figure) tiuj ĉi tagoj […] rekompencas lin por la malfacila pasintaĵo ^FK .

4.

Aĉet- aŭ vend-prezon: aĉeti teon por unu franko ^PV ; fajencmanĝilaro el antikva fabrikaĵo […], por neniu prezo [li] konsentis ĝin forlasi [14]; ĉu vi povas lasi la ĉambron por unu spesmilo? [tiu folieto] povas esti ricevita por kelke da centimoj ^FK ; vi kalkule enskribis lignon por dudek mil rubloj, dum en efektiveco vi ne donis eĉ por cent rubloj ^Revizoro ; oni donacas por speso kaj laborigas por spesmilo ^PrV ; por la mono pastra preĝo, por la mono romp' de leĝo ^PrV ; por sia oro ĉiu estas sinjoro ^PrV . po

5.

Predikativon (= kiel³, kvazaŭ): mi prenis vin por iu pli merita ^Hamlet ; mi lasos ⫽ Al la danĝero pinĉi mian barbon ⫽ Kaj prenos ĝin por ŝerco [15]; oni povus preni tiun ĉambron por laborejo de artisto; vi akceptas por kontanta mono vortojn, kiuj ne enhavas […] indon ^Hamlet ; ŝtono servis al ni por seĝo; mi donos al vi la landon por eterna posedaĵo[16].

6.

Personon, je kies profito aŭ kontentigo oni agas: voĉdoni por iu; kolekti monon por mizeruloj; aĉeti kukojn por la infanoj; tiu libro estas por vi; li kantetis por si mem[17]; la naturo, kiu longan tempon batalis kontraŭ ni, batalas nun por ni[18]; ĉiuj por si, por ĉiuj Di' ^PrV ; la fervoro por Esperanto; la motivoj por la akcepto de tiu propono; [diskuti] la por kaj la kontraŭ ^PrV . favore al, profite de

7.

Personon, kiun koncernas la ago (= konsiderante, rilate al): nia regimentestro estas por siaj soldatoj, kiel bona patro[19]; asigni difinitan salajron por iu ^Hamlet ; tio estas granda perdo por ni; tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam memorinda[20]; la kongreso estis vera triumfo por Esperanto; mia spiro fariĝis abomena por mia edzino [21]; tri aferoj estas nekompreneblaj por mi[22]. al ³, kontraŭ ⁴

8.

Tempodaŭron, dum kiu devas daŭri la ago: donu al mi lokon por unu nokto [23]; la sumon de mil frankoj […] al li mi pruntis por unu jaro [24]; foriri por ĉiam [25]; vi faris Izrael via popolo por eterne [26]; tiu manĝaĵo estos provizo por la lando por la sep jaroj [27].

Rim.: Por estas kelkfoje erare uzata kun la senco de pro: mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro[28]; la Eternulo juĝu vin por tio[29].

1. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 9
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 40
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝparmonujo
4. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
5. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
6. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 26:27
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 28:15
8. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 32
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 33:14
10. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Ruĝaj ŝuoj
11. La Nova Testamento, Romanoj 13:10
12. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §14
13. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §27
14. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Unua
15. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
16. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 17:8
17. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
18. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
19. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 37
20. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 19:17
22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 30:17
23. Sándor Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, Sesa Ĉapitro
24. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Historio
26. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. kroniko 17:22
27. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 41:36
28. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 31
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 5:21

afrikanse:

vir

albane:

për

amhare:

ለ

angle:

for

arabe:

إلى

armene:

համար

azerbajĝane:

üçün

beloruse:

для, дзеля, каб, для таго, каб, за

bengale:

জন্য

birme:

အတွက်

bosne:

za

bulgare:

2. за

ĉeĥe:

k, na, za (účelové)

ĉine:

替 [tì], 因之 [yīnzhī], 以 [yǐ], 以便 [yǐbiàn], 以期 [yǐqī], 以飨 [yǐxiǎng], 以饗 [yǐxiǎng], 來講 [láijiǎng], 来讲 [láijiǎng], 借以 [jièyǐ], 去 [qù], 为 [wèi], 為 [wèi], 为 [wèi], 爲 [wèi]

dane:

til

estone:

jaoks

filipine:

para sa

france:

pour

galege:

para

germane:

für 1. zu (Zweck) 3. (Preis) je (Meter...), à 4. zu (Preis) 5. als (für) 6. zu Gunsten von

guĝarate:

માટે

haitie:

pou

haŭse:

domin

hinde:

के लिए

hispane:

para, por

igbe:

n’ihi na

indonezie:

untuk

irlande:

do

islande:

fyrir

japane:

ために

jave:

kanggo

jide:

פֿאַר

jorube:

fun

kanare:

ಫಾರ್

kartvele:

განთავსების

kazaĥe:

үшін

kimre:

gyfer

kirgize:

үчүн

kmere:

សម្រាប់

koree:

에 대한

korsike:

di

kose:

kuba

kroate:

za

kurde:

bo

latine:

nam

latve:

par

laŭe:

ສໍາລັບການ

litove:

už

makedone:

за

malagase:

fa

malaje:

untuk

malajalame:

വേണ്ടി

malte:

għal

maorie:

hoki

marate:

साठी

monge:

rau

mongole:

нь

nederlande:

voor, om te

nepale:

को लागि

okcidentfrise:

op

panĝabe:

ਲਈ

paŝtue:

لپاره

pole:

dla, na, do

portugale:

por, para

ruande:

kuri

rumane:

pentru

ruse:

1. для, чтобы (kun infinitivo) 2. для, чтобы (kun infinitivo) 3. за (о цене) 4. за (о цене) 5. за 6. за 7. для 8. на

samoe:

mo

sinde:

لاء

sinhale:

සඳහා

skotgaele:

airson

slovake:

pre, za

slovene:

za

ŝone:

nokuti

sote:

bakeng sa

sunde:

keur

svahile:

kwa

taĝike:

барои

taje:

สำหรับ

tamile:

ஐந்து

tatare:

өчен

telugue:

కోసం

tibete:

དོན་དག་ལ་

ukraine:

для

urdue:

کے لئے

uzbeke:

uchun

vjetname:

cho

volapuke:

plo

zulue:

ngoba

por ke

Konjunkcia esprimo, montranta la celon: subtenante la kruĉon, por ke la virino povu trinki[30]; ili faris ĉion, kion ili povis, por ke ni elportu el la urbo la plej bonan rememoron [31]; ni devas esti tre singardaj por ke, anstataŭ akceli la aferon, ni ĝin ne pereigu por ĉiam[32].

Rim.: Por ke ĉiam sekvigas la u-modon, escepte en maloftaj okazoj, kie ĝi montras ne la celadon, la intencon, sed nur la efektivan aŭ neintencitan rezulton: tiu ŝprucigo sufiĉas por tio, ke ili plu ne povas teni la okulojn nefermitaj[33]; la ideo […] estis tro altiranta por ke la homoj rifuziĝus je ĝi[34] (vd tro).

30. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 15
31. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado en la Guildhall (Londono) en la 21a de aŭgusto 1907
32. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Sesa Kongreso Esperantista en Washington en la 15a de aŭgusto 1910
33. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Dio de dormo
34. L. L. Zamenhof: Originala Verkaro, paĝo 259

angle:

in order to, so that

beloruse:

каб, для таго, каб, абы

ĉeĥe:

aby

ĉine:

以便 [yǐbiàn], 以期 [yǐqī], 好使 [hǎoshǐ], 俾使 [bǐshǐ]

france:

pour que

germane:

damit

hispane:

para que

indonezie:

agar, supaya

japane:

～するために

nederlande:

opdat

pole:

żeby

rumane:

ca să, pentru a

ruse:

чтобы, для того, чтобы

slovake:

aby

II.

Radiko kun la senco „por“:

pora

Koncernanta ion, kiu aŭ kio estas por io: per 60 poraj kaj 59 kontraŭaj voĉdonoj akceptis parlamentoj proponojn de [la] deputito [35].

pora (porhava)

35. Monato, D. E. Rogers: Jes kaj ne, 2003

beloruse:

станоўчы, за

III.

por-

Prefikso kun la sencoj de por¹, por⁸ kaj por³: porĉiama ^MT , porvivaĵo [36] [37] ...; pormonata salajro; porkilometra prezo [38]; aŭto porsekunde lumigis per la lumĵetiloj konatan lentugan vizaĝon [39]; ni trinkis unu kun la alia porfratiĝon [40].

36. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 6:4
37. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Bona humoro
38. Johannes Müller: Homa movebleco estonta, Alternativa vidpunkto, p. 35
39. A. kaj B. Strugackij trad. A.Kerbel: Aĉaj cignoj, p. 269
40. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Monteto de elfoj