*rad/o UV
*rado
 Ronda disko turniĝanta ĉirkaŭ centra akso:
                              
                                 li falis sub la radojn de veturanta vagonaro
                                 [1];
                                 
                              
                                 la sonado de bruantaj radoj
                                 [2];
                                 
                              
                                 la veturilo preskaŭ sensone rulas, ĉar la radoj estas […] vestitaj
                                 per kaŭĉukaj ringoj
                                 
                                    VojaĝImp
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 la radoj turniĝas la ŝoveliloj venkas la kontraŭstaron de la akvo, la ŝipo
                                 veturas
                                 [3];
                                 
                              
                                 [tie] troviĝis granda rado, metita sur horizontala akso, kun multo da
                                 malgrandaj siteloj sur la ĉirkaŭo
                                 [4];
                                 
                              
                                 inter la bruantaj radoj de fabriko
                                 [5];
                                 
                              
                                 rompiĝos la kruĉo ĉe la fonto, kaj falos la rado en la puton
                                 (kp argano))
                                 [6];
                                 
                              
                                 belegaj floroj tiel grandaj kiel muelradoj
                                 [7];
                                 
                                 
                                 
                                 
                                 
                              
                                 grandaj, kiel radoj de muelilo
                                 [8];
                                 
                              
                                 la justeco […] kondamnos vin nur al morto per la rado
                                 [9];
                                 
                              
                                 rado malbona knaras plej multe
                                 (kp barelo malplena)
                                 PrV
                                    ;
                                 
                              
                                 ĵeti bastonon en la radon (malhelpi)
                                 PrV
                                    ;
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 [esti] la kvina rado ĉe veturado
                                 
                                    PrV
                                    
                                    
                                 (tute seninflua, senutila);
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 la rado (ŝanĝiĝoj) de la sorto;
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 rado de doloro kaj de ĝojo en mia kor’ ruliĝas
                                 
                                    Ifigenio
                                    
                                    . Ronda disko turniĝanta ĉirkaŭ centra akso:
                              
                                 li falis sub la radojn de veturanta vagonaro
                                 [1];
                                 
                              
                                 la sonado de bruantaj radoj
                                 [2];
                                 
                              
                                 la veturilo preskaŭ sensone rulas, ĉar la radoj estas […] vestitaj
                                 per kaŭĉukaj ringoj
                                 
                                    VojaĝImp
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 la radoj turniĝas la ŝoveliloj venkas la kontraŭstaron de la akvo, la ŝipo
                                 veturas
                                 [3];
                                 
                              
                                 [tie] troviĝis granda rado, metita sur horizontala akso, kun multo da
                                 malgrandaj siteloj sur la ĉirkaŭo
                                 [4];
                                 
                              
                                 inter la bruantaj radoj de fabriko
                                 [5];
                                 
                              
                                 rompiĝos la kruĉo ĉe la fonto, kaj falos la rado en la puton
                                 (kp argano))
                                 [6];
                                 
                              
                                 belegaj floroj tiel grandaj kiel muelradoj
                                 [7];
                                 
                                 
                                 
                                 
                                 
                              
                                 grandaj, kiel radoj de muelilo
                                 [8];
                                 
                              
                                 la justeco […] kondamnos vin nur al morto per la rado
                                 [9];
                                 
                              
                                 rado malbona knaras plej multe
                                 (kp barelo malplena)
                                 PrV
                                    ;
                                 
                              
                                 ĵeti bastonon en la radon (malhelpi)
                                 PrV
                                    ;
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 [esti] la kvina rado ĉe veturado
                                 
                                    PrV
                                    
                                    
                                 (tute seninflua, senutila);
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 la rado (ŝanĝiĝoj) de la sorto;
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 rado de doloro kaj de ĝojo en mia kor’ ruliĝas
                                 
                                    Ifigenio
                                    
                                    .
1.
                           
                           L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 39
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Naĥum 3:2
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Dorna vojo de la honoro
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
6. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Predikanto 12:6
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
8. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
9. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Dua
                  2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Naĥum 3:2
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Dorna vojo de la honoro
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
6. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Predikanto 12:6
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
8. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
9. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Dua
- afrikanse:
- wiel
- albane:
- rrotë
- amhare:
- ጎማ
- angle:
- wheel
- arabe:
- عجلة
- armene:
- անիվ
- azerbajĝane:
- tam
- beloruse:
- кола
- bengale:
- চাকা
- birme:
- ဘီး
- bosne:
- kotača
- bulgare:
- колело
- ĉeĥe:
- kolo
- ĉine:
- 輪子 [lúnzi], 轮子 [lúnzi], 毂 [gū], 轂 [gū], 車輪 [chēlún], 车轮 [chēlún]
- dane:
- muel~o: møllehjul.
- estone:
- rool
- eŭske:
- gurpila
- filipine:
- gulong
- france:
- roue
- galege:
- roda
- germane:
- Rad muel~o: Mühlrad.
- guĝarate:
- વ્હીલ
- haitie:
- wou
- hinde:
- पहिया
- hispane:
- rueda
- hungare:
- kerék
- indonezie:
- roda, jentera muel~o: roda penggilingan.
- irlande:
- roth
- islande:
- hjól
- japane:
- ホイール
- jave:
- setir
- jide:
- ראָד
- jorube:
- kẹkẹ
- kanare:
- ಚಕ್ರ
- kartvele:
- წინა
- kazaĥe:
- дөңгелек
- kimre:
- olwyn
- kirgize:
- дөңгөлөк
- kmere:
- កង់
- koree:
- 휠
- korsike:
- ruota
- kose:
- ivili
- kroate:
- kotača
- kurde:
- teker
- latine:
- rotam
- latve:
- ritenis
- laŭe:
- ຂັບລົດ
- litove:
- ratų
- makedone:
- на тркала
- malagase:
- kodiarana
- malaje:
- roda
- malajalame:
- ചക്രം
- malte:
- rota
- maorie:
- wira
- marate:
- चाक
- monge:
- log
- mongole:
- дугуй
- nederlande:
- wiel, rad
- nepale:
- पाङ्ग्रा
- njanĝe:
- gudumu
- okcidentfrise:
- tsjil
- panĝabe:
- ਚੱਕਰ
- paŝtue:
- څرخ
- pole:
- koło muel~o: koło młyńskie.
- portugale:
- roda
- ruande:
- ipine
- ruse:
- колесо
- samoe:
- uili
- sinde:
- ڦيٿي
- sinhale:
- රෝද
- skotgaele:
- cuibhle
- slovake:
- koleso
- slovene:
- kolo
- ŝone:
- vhiri
- sote:
- pale
- sunde:
- gilinding
- svahile:
- gurudumu
- svede:
- hjul
- taĝike:
- чарх
- taje:
- ล้อ
- tamile:
- சக்கர
- tatare:
- тәгәрмәч
- telugue:
- చక్రం
- tibete:
- འཁོར་ལོ་
- ukraine:
- колеса
- urdue:
- وہیل
- uzbeke:
- g’ildirak
- vjetname:
- bánh xe
- zulue:
- sondo
radaro
 Tuto de la radoj
                              funkciigantaj aparaton: Tuto de la radoj
                              funkciigantaj aparaton:- a)
  Ĉiuj radoj kune, sur kiuj moviĝas veturilo. Ĉiuj radoj kune, sur kiuj moviĝas veturilo.
- b)
- Ĉiuj radoj de transmisiilo, horloĝo ktp: ĉu vi devas movi viajn krurojn per radaroj [10]? (figure) ĵeti nur sableron en la radaron de la financa spekulado [11]; (figure) la sekreta radaro de la vivo [12].
 
 radaro
radaro10.
                           
                           Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Urbo de Imperiestroj
11. Diversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013, Tri jarojn post la financa kraŝo
12. Diversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2005-2007, Henry Ford, inspirinto de Adolf Hitler
                  11. Diversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2011-2013, Tri jarojn post la financa kraŝo
12. Diversaj aŭtoroj: Le Monde diplomatique en Esperanto 2005-2007, Henry Ford, inspirinto de Adolf Hitler
- beloruse:
- колавы мэханізм, колы (усе ў транспартным сродку)
- ĉeĥe:
- radar, radiolokátor
- france:
- rouage
- germane:
- 1.a Radsatz, Fahrwerk 1.b Getriebe, Räderwerk
- hungare:
- hajtómű, kerékhajtás
- indonezie:
- 1.a set roda, sasis 1.b roda gigi
- nederlande:
- raderwerk
- pole:
- mechanizm z kół zębatych
- ruse:
- система колёс, колёсный механизм
- slovake:
- radar, rádiolokátor
- ukraine:
- радіолокатор, радар
radumi
                     (tr)
                     
                  
                  - beloruse:
- калесаваць
- ĉeĥe:
- lámat kolem, mučit vplétáním do kola, umučit vpletením do kola
- france:
- rouer (supplicier), faire subir le supplice de la roue
- germane:
- rädern
- hungare:
- kerékbe tör
- indonezie:
- menghukum dgn roda
- japane:
- 車裂きの刑に処する [しゃさきのけいにしょする]
- nederlande:
- radbraken
- pole:
- kołem łamać
- ruse:
- колесовать (казнить)
- slovake:
- lámať v kolese
- ukraine:
- колесувати
radradio
 Radio de rado;
                              spoko:
                              
                                 kiel la aranĝo de radoj de veturilo: iliaj aksoj kaj
                                 aksingoj kaj
                                 radradioj kaj radrondoj, ĉio estis fandita
                                 [15];
                                 
                              
                                 kial la diaro de vi […] ne
                                 rompas en pecetojn la radiojn de via rado
                                 
                                    Hamlet
                                    
                                    ! Radio de rado;
                              spoko:
                              
                                 kiel la aranĝo de radoj de veturilo: iliaj aksoj kaj
                                 aksingoj kaj
                                 radradioj kaj radrondoj, ĉio estis fandita
                                 [15];
                                 
                              
                                 kial la diaro de vi […] ne
                                 rompas en pecetojn la radiojn de via rado
                                 
                                    Hamlet
                                    
                                    !
15.
                           
                           trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 7:33
                  - beloruse:
- сьпіца
- ĉeĥe:
- loukoť, paprsek kola
- ĉine:
- 輻 [fú], 辐 [fú], 挠骨 [náogǔ], 撓骨 [náogǔ], 車條 [chētiáo], 车条 [chētiáo]
- france:
- rayon (de roue)
- germane:
- Speiche
- hungare:
- küllő
- indonezie:
- jari-jari, ruji-ruji, radius
- japane:
- スポーク, や
- nederlande:
- spaak
- pole:
- szprycha
- ruse:
- спица
- slovake:
- spica
radrondo
- beloruse:
- вобад
- ĉeĥe:
- disk kola, obruč, okruží, ráfek kola
- ĉine:
- 輪胎鋼圈 [lúntāigāngquān], 轮胎钢圈 [lúntāigāngquān], 輪胎鋼板 [lúntāigāngbǎn], 轮胎钢板 [lúntāigāngbǎn], 鋼圈 [gāngquān], 钢圈 [gāngquān], 輪輞 [lúnwǎng], 轮辋 [lúnwǎng], 輪緣 [lúnyuán], 轮缘 [lúnyuán]
- germane:
- Felge
- hungare:
- keréktalp, kerékpánt, felni
- indonezie:
- pelek, gading-gading
- japane:
- リム, 外縁 [がいえん]
- nederlande:
- velg
- pole:
- obręcz koła, rachewka
- ruse:
- обод
- slovake:
- disk kolesa, obruč, okružie, ráfik kolesa
- ukraine:
- обід (колеса)
dentrado
 Rado, kies
                              rondo estas provizita per dentoj:
                              
                                 al iu krutega pinto de la Alpoj […] oni konstruis dentradan
                                 fervojon
                                 
                                    VaK
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 la ŝipo sube moviĝas sur dentradaj reloj
                                 
                                    MortulŜip
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 por la supreniĝo oni uzas nek dentradojn, nek dentrelojn, sed zigzagojn kaj
                                 rondojn
                                 [18];
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 ĉiu homo havas potencialon esti valora ano de la socio, tamen dume oni estas
                                 dentradoj en sistemo
                                 [19]. Rado, kies
                              rondo estas provizita per dentoj:
                              
                                 al iu krutega pinto de la Alpoj […] oni konstruis dentradan
                                 fervojon
                                 
                                    VaK
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 la ŝipo sube moviĝas sur dentradaj reloj
                                 
                                    MortulŜip
                                    
                                    ;
                                 
                              
                                 por la supreniĝo oni uzas nek dentradojn, nek dentrelojn, sed zigzagojn kaj
                                 rondojn
                                 [18];
                                 
                              
                                 (figure) 
                                 ĉiu homo havas potencialon esti valora ano de la socio, tamen dume oni estas
                                 dentradoj en sistemo
                                 [19].
18.
                           
                           Marta Solís: Unika fervojo en Andoj, Monato, 2005/04, p. 20
19. Evgeni Georgiev: Piratoj hoj!, Monato, 2012/10, p. 10
                  19. Evgeni Georgiev: Piratoj hoj!, Monato, 2012/10, p. 10
- beloruse:
- зубчастае кола
- ĉeĥe:
- ozubené kolo
- ĉine:
- 齒輪 [chǐlún], 齿轮 [chǐlún]
- france:
- roue dentée
- germane:
- Zahnrad
- hispane:
- rueda dentada
- hungare:
- fogaskerék
- indonezie:
- roda bergigi
- japane:
- 歯車 [はぐるま]
- nederlande:
- tandrad
- pole:
- koło zębate
- ruse:
- зубчатое колесо, шестерня, шестерёнка
- slovake:
- ozubené koleso
- svede:
- kugghjul
inertorado, inerciradoPIV1
 Peza rado, kies inerteco
                              ebligas kontraŭstari momentajn rezistojn, reguligi
                              rapidon kaj povas eĉ servi kiel ĉefa energifonto:
                              
                                 la [kur]tapiŝon movas elektra motoro aŭ ĝi estas provizita per
                                 inercirado
                                 [20];
                                 
                              
                                 la akompanado imitas la radŝpinilon per daŭre turniĝaj sesdekononotaj figuroj de
                                 la dekstra mano, en la maldekstra mano oni aŭdas kvazaŭe la piedon, tretantan
                                 la pedalon por la inercirado
                                 [21]. Peza rado, kies inerteco
                              ebligas kontraŭstari momentajn rezistojn, reguligi
                              rapidon kaj povas eĉ servi kiel ĉefa energifonto:
                              
                                 la [kur]tapiŝon movas elektra motoro aŭ ĝi estas provizita per
                                 inercirado
                                 [20];
                                 
                              
                                 la akompanado imitas la radŝpinilon per daŭre turniĝaj sesdekononotaj figuroj de
                                 la dekstra mano, en la maldekstra mano oni aŭdas kvazaŭe la piedon, tretantan
                                 la pedalon por la inercirado
                                 [21].
- beloruse:
- махавік
- ĉine:
- 飛輪 [fēilún], 飞轮 [fēilún]
- france:
- volant d'inertie
- germane:
- Schwungrad
- hungare:
- lendkerék
- indonezie:
- roda gila
- japane:
- はずみ車 [はずみしゃ]
- pole:
- koło zamachowe
- ruse:
- маховик
- ukraine:
- махове колесо, маховик
padelrado
 Cirkla aranĝo de padeloj
                              por transformi turniĝon al fluo aŭ fluon al turniĝo:
                              
                                 simpla maŝino, konsistanta de padelrado kaj kliko
                                 [22];
                                 
                              
                                 du trogĉenoj elmarigis la nafton, tamen eblus aliaj metodoj: pumpiloj,
                                 rulbendoj, padelradoj
                                 [23]. Cirkla aranĝo de padeloj
                              por transformi turniĝon al fluo aŭ fluon al turniĝo:
                              
                                 simpla maŝino, konsistanta de padelrado kaj kliko
                                 [22];
                                 
                              
                                 du trogĉenoj elmarigis la nafton, tamen eblus aliaj metodoj: pumpiloj,
                                 rulbendoj, padelradoj
                                 [23]. muelilo,
                           turbino,
                           ventolilo,
                           pumpilo. muelilo,
                           turbino,
                           ventolilo,
                           pumpilo.
22.
                           
                           Brown-a Kliko -
                              Vikipedio
23. Christian Bertin: Ĉu revo iam fariĝos realo?, Monato, 2003/06, p. 13
                  23. Christian Bertin: Ĉu revo iam fariĝos realo?, Monato, 2003/06, p. 13
- beloruse:
- лопасьцевае кола, крылатка
- ĉeĥe:
- kolo na spodní vodu, lopatkové kolo
- france:
- turbine
- germane:
- Flügelrad
- hispane:
- hélice
- hungare:
- lapátkerék
- indonezie:
- turbin
- japane:
- 水車 [すいしゃ], 外輪 [がいりん], 外車 [がいしゃ]
- nederlande:
- schoepenrad
- pole:
- koło wodne
- ruse:
- лопастное колесо, крыльчатка, гребное колесо
- slovake:
- lopatkové koleso
- svede:
- skovelhjul, vattenhjul
- ukraine:
- лопатеве колесо
spektoradego
 granda staranta rado en
                              amuzparko, kiu turnas seĝojn aŭ vagonetojn, vidigante al la
                              sursidantoj la ĉirkaŭaĵon:
                              
                                 tie troviĝis ruĝa malgranda spekto-radego el aĉaj lignoj,
                                 bambuoj kaj ŝnuroj
                                 [24];
                                 
                              
                                 allogaĵoj estas krom spektoradego kaj onda fervojo ofte teatroprezentoj
                                 [25]. granda staranta rado en
                              amuzparko, kiu turnas seĝojn aŭ vagonetojn, vidigante al la
                              sursidantoj la ĉirkaŭaĵon:
                              
                                 tie troviĝis ruĝa malgranda spekto-radego el aĉaj lignoj,
                                 bambuoj kaj ŝnuroj
                                 [24];
                                 
                              
                                 allogaĵoj estas krom spektoradego kaj onda fervojo ofte teatroprezentoj
                                 [25].
24.
                           
                           Hemmi Yô, trad. Doi ĉieko: Homoj manĝantaj, „manĝi rubmanĝaĵon“, p.
                           16a
25. Amuzparko - Vikipedio
                  25. Amuzparko - Vikipedio
- beloruse:
- кола агляду
- bulgare:
- виенско колело
- ĉine:
- 摩天輪 [mótiānlún], 摩天轮 [mótiānlún], 鐵輪 [tiělún], 铁轮 [tiělún]
- france:
- grande roue
- germane:
- Riesenrad
- hungare:
- óriáskerék
- indonezie:
- kincir raksasa, komidi putar, bianglala
- japane:
- 観覧車 [かんらんしゃ]
- pole:
- diabelski młyn
- portugale:
- roda-gigante
- ruse:
- колесо обозрения
spindelrado
 Parto de transmisiilo en formo de spindelo, kun kaĝeto el du ĝis
                              multaj dentoj aŭ stangetoj, turniĝanta orte al kronrado. Parto de transmisiilo en formo de spindelo, kun kaĝeto el du ĝis
                              multaj dentoj aŭ stangetoj, turniĝanta orte al kronrado.
- angle:
- fusee
- france:
- fusée (horlogerie)
- germane:
- Spindelrad
- japane:
- 均力車 [ひとしちからしゃ], 円錐滑車 [えんすいかっしゃ]
- pole:
- koło wrzeciona
ŝpinrado
 La rado de radŝpinilo,
                              metonimie ankaŭ la tuta aparato:
                              
                                 la maljunulino sidis en sia domo kaj turnis ŝpinradon
                                 [27];
                                 
                              
                                 festofajroj en la formo de ŝpinrado
                                 [28];
                                 
                              
                                 kaverna fajrejo kaj ŝpinrado, ĉe kiu klinita oldulino […] sidis
                                 dorse al mi, silente ŝpinante
                                 [29]. La rado de radŝpinilo,
                              metonimie ankaŭ la tuta aparato:
                              
                                 la maljunulino sidis en sia domo kaj turnis ŝpinradon
                                 [27];
                                 
                              
                                 festofajroj en la formo de ŝpinrado
                                 [28];
                                 
                              
                                 kaverna fajrejo kaj ŝpinrado, ĉe kiu klinita oldulino […] sidis
                                 dorse al mi, silente ŝpinante
                                 [29].
27.
                           
                           Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Paŝtistino de anseroj apud puto
28. Raita Pyhälä: Finnlando ― Somermeza festo en Seurasaari, Monato, 2017/06, p. 24
29. Sonja Lang: La Soleno
                  28. Raita Pyhälä: Finnlando ― Somermeza festo en Seurasaari, Monato, 2017/06, p. 24
29. Sonja Lang: La Soleno
- beloruse:
- кола калаўрота
- ĉine:
- 紡車 [fǎngchē], 纺车 [fǎngchē]
- germane:
- Rad eines Spinnrades
- indonezie:
- roda pintal
- japane:
- 糸車 [いとぐるま]
- pole:
- kołowrotek
- ukraine:
- прядка
administraj notoj
spindel~o: 
                     Mankas verkindiko en fonto.
                     
            
