*ĉef- UV
-
Samsignifa memstara vortero.
*ĉefo
-
Ĉefulo,
persono havanta superan, honoran rangon,
kutime ordonpova:
tio estas la filoj de Esav, kaj tio estas iliaj ĉefoj
[19];
kun li iris ĉiuj servantoj de Faraono, la ĉefoj de lia domo kaj ĉiuj ĉefoj
de la lando Egipta
[20];
iru, kaj kunvenigu la ĉefojn de Izrael
[21];
Herodo pro sia naskotago faris vespermanĝon al siaj nobeloj kaj milestroj kaj
ĉefoj de Galileo
[22];
la ĉefo de la familio
[23];
la soldatoj rigardis lin kun fiero […] la ĉefoj kun miro
[24];
konstanta ĉefo […] prezentas gravan maloportunaĵon por nia afero
[25];
ĉefo de oficejo
(= oficejestro);
kaj kun vi estu po unu homo el ĉiu tribo, homo,
kiu estas ĉefo en sia patrodomo
[26];
la ĈefoPIV
(diktatoro en totalisma ŝtato).
estro,
mastro,
princo3,
kapitano
Rim. 1: Pro nacilingvaj tradicioj, el ĉiuj eblaj sencoj de la derivaĵo „ĉefo“: „ĉefaĵo“, „ĉefeco“, „ĉefulo“, reale estas uzata nur la malplej regula (kvankam ja ne malregula) senco ĉefulo.Rim. 2: Sekve de tiu streĉo la aŭtoroj de PV prezentas la vortelementon ĉef kiel substantivan radikon kun la senco ĉefulo. Tio kreas aliajn problemojn: ĉefmanĝo, ĉefartikolo, ĉefaĵo ktp ne redukteblas al „ĉefula manĝo“ ktp; PIV kaj PAG tiun prezenton malakceptis. Fakte temas pri du sendependaj pruntoj, do pri homonimoj. [Sergio Pokrovskij]19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 36:19
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 50:7
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 3:16
22. La Nova Testamento, Marko 6:21
23. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Dio de dormo
24. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro V
25. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista en Krakow en la 11a de aŭgusto 1912
26. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 1:4.- afrikanse:
- hoof
- albane:
- shefi
- amhare:
- አለቃ
- angle:
- chief
- arabe:
- رئيس
- armene:
- գլխավոր
- azerbajĝane:
- rəis
- beloruse:
- шэф, начальнік, галава, правадыр
- bengale:
- প্রধান
- birme:
- ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်
- bosne:
- glavni
- bulgare:
- шеф, началник, глава, вожд
- ĉeĥe:
- šéf, vedoucí
- ĉine:
- 首席 [shǒuxí], 統領 [tǒnglǐng], 头领 [tóulǐng], 头脑 [tóunǎo], 头头儿 [tóutóuér]
- dane:
- chef
- estone:
- juht
- eŭske:
- buruzagi
- filipine:
- mahalaga sa lahat
- france:
- chef, supérieur (personne)
- galege:
- xefe
- germane:
- Chef
- guĝarate:
- મુખ્ય
- haitie:
- chèf
- haŭse:
- shugaba
- hebree:
- מנהיג, בוס
- hinde:
- प्रमुख
- hispane:
- jefe
- igbe:
- isi
- irlande:
- príomhfheidhmeannach
- islande:
- æðstu
- itale:
- capo
- japane:
- チーフ
- jave:
- pangareping
- jide:
- ראשי
- jorube:
- olori
- kanare:
- ಮುಖ್ಯ
- kartvele:
- მთავარი
- kazaĥe:
- бас
- kimre:
- prif
- kirgize:
- башчы
- kmere:
- ប្រធាន
- koree:
- 장
- korsike:
- u capu
- kose:
- inkosi
- kroate:
- glavni
- kurde:
- serok
- latine:
- princeps
- latve:
- galvenais
- laŭe:
- ຫົວຫນ້າ
- litove:
- vyriausiasis
- makedone:
- главен
- malagase:
- lehiben’ny
- malaje:
- ketua
- malajalame:
- നേതാവ്
- malte:
- kap
- maorie:
- rangatira
- marate:
- मुख्य
- monge:
- Hmoob
- mongole:
- ерөнхий
- nederlande:
- baas, chef
- nepale:
- प्रमुख
- njanĝe:
- mkulu
- norvege:
- sjef
- okcidentfrise:
- haad
- panĝabe:
- ਦੇ ਮੁਖੀ
- paŝtue:
- مشر
- pole:
- szef, naczelnik, przełożony, głowa (np. rodziny), wódz
- portugale:
- chefe
- ruande:
- umukuru
- rumane:
- șef
- ruse:
- шеф, начальник, глава, вождь
- samoe:
- pule
- sinde:
- چيف
- sinhale:
- ප්රධාන
- skotgaele:
- ceann-feadhna
- slovene:
- glavni
- somale:
- taliyaha
- ŝone:
- ishe
- sote:
- ka sehloohong
- sunde:
- kapala
- svahile:
- wakuu
- taĝike:
- сардори
- taje:
- หัวหน้า
- tamile:
- தலைமை
- tatare:
- начальнигы
- telugue:
- చీఫ్
- tibete:
- དཔོན་པོ
- ukraine:
- головний
- urdue:
- چیف
- uzbeke:
- boshliq
- vjetname:
- trưởng
- volapuke:
- cif
- zulue:
- abakhulu
ĉefa
- 1.
- Precipa, plej grava: havi la ĉefan voĉon PrV ; la ĉefa ceremoniestro [27]; ĉefa momento [28]; la ĉefa kortegestrino [29]; la ĉefa ĉapitro [30]; [li] ludis la ĉefan rolon [31]; la ĉefa linio de la Danaj fervojoj [32]; la ĉefan kaj plej bonan lokon okupis maljuna dika viandisto [33]; la ĉefa masto rompiĝis en la mezo kiel kano, kaj la ŝipo kuŝiĝis sur flanko [34]; rostitaj kokokrestoj estis la ĉefaj manĝaĵoj [35]; nia ĉefa zorgado devas konsisti en tio, ke en la momento de la sunsubiro ni havu sub niaj piedoj firman grundon [36]; la ĉefa trajto de la egipta klimato estas la varmego [37]; strato tridek paŝojn larĝa […] formis la ĉefan arterion [38]; la ĉefa celo de la vojaĝo ne estis atingita [39]; la lingva ŝovinismo estas unu el la ĉefaj kaŭzoj de malamo inter la homoj [40]; la malplej ĉefa estis tio, ke la afero […] daŭris tre longe [41]; la ĉefaĵo estas kaj restas ĉefaĵo [42].
- 2.
27. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La novaj vestoj de la reĝo
28. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
29. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
30. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La najtingalo
31. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Nokta ĉapo de fraŭlo
32. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Peco da perlovico
33. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
34. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
35. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
36. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
37. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
38. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro 19a
39. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro 22a
40. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Homaranismo
41. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
42. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, „Bela“
43. R. Hilgers: Yashovardhan: k.a.: EK-Vortaro de matematikaj terminoj, §63
44. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 30- afrikanse:
- groot
- albane:
- i madh
- amhare:
- ዋና
- angle:
- 2.a principal (ideal) 2.b great (circle)
- arabe:
- الرئيسية
- armene:
- հիմնական
- beloruse:
- галоўны, найвышэйшы, асноўны
- bengale:
- প্রধান
- birme:
- ဗိုလ်မှူး
- bosne:
- glavni
- bulgare:
- главен, основен
- dane:
- større
- estone:
- suur
- eŭske:
- nagusien
- filipine:
- pangunahing
- france:
- 1. principal 2.a (idéal) principal 2.b grand (cercle)
- galege:
- major
- germane:
- 1. Haupt- 2.a Haupt-(ideal) 2.b Haupt-(kreis)
- guĝarate:
- મુખ્ય
- haitie:
- pi gwo
- haŭse:
- manyan
- hebree:
- רָאשִׁי
- hinde:
- प्रमुख
- hispane:
- 1. principal
- igbe:
- isi
- irlande:
- mór-
- islande:
- meiriháttar
- itale:
- 1. principale (agg.)
- japane:
- 主要な [しゅような]
- jave:
- utama
- jide:
- הויפּט
- jorube:
- pataki
- kanare:
- ಪ್ರಮುಖ
- kartvele:
- მთავარი
- kazaĥe:
- майор
- kimre:
- mawr
- kirgize:
- майор
- kmere:
- ដ៏សំខាន់មួយ
- koree:
- 주요
- korsike:
- maiò
- kose:
- enkulu
- kroate:
- glavni
- kurde:
- serbaz
- latve:
- galvenais
- laŭe:
- ທີ່ສໍາຄັນ
- litove:
- pagrindinis
- makedone:
- големи
- malagase:
- lehibe
- malaje:
- utama
- malajalame:
- പ്രധാന
- malte:
- maġġuri
- maorie:
- matua
- marate:
- मुख्य
- monge:
- loj
- mongole:
- гол
- nederlande:
- 1. hoofd-
- nepale:
- प्रमुख
- njanĝe:
- zikuluzikulu
- norvege:
- 1. hoved-
- okcidentfrise:
- majoar
- panĝabe:
- ਮੁੱਖ
- paŝtue:
- لوی
- pole:
- 1. główny, naczelny, zwierzchni, pierwszorzędny 2.a (ideał) główny 2.b (okrąg) wielki
- rumane:
- 1. capital, central
- ruse:
- главный, старший, высший, основной, ведущий 2.a главный (идеал) 2.b большой (круг)
- samoe:
- tetele
- sinde:
- اهم
- sinhale:
- ප්රධාන
- slovake:
- hlavný
- slovene:
- velika
- somale:
- waaweyn ee
- ŝone:
- zvikuru
- sote:
- kgolo
- sunde:
- mayor
- svahile:
- kuu
- taĝike:
- асосии
- taje:
- สำคัญ
- tamile:
- முக்கிய
- tatare:
- майор
- telugue:
- ప్రధాన
- tokipone:
- lawa
- ukraine:
- основним
- urdue:
- اہم
- uzbeke:
- muhim
- vjetname:
- chính
- zulue:
- ezinkulu
ĉefe
- Precipe: ĝojo regis […] kaŭzita ĉefe de la bona manĝaĵo [45].
45. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo- beloruse:
- галоўным чынам, пераважна, перад усім
- bulgare:
- преди всичко, главно, основно
- france:
- surtout, au premier chef
- hebree:
- בעיקר
- hispane:
- principalmente
- itale:
- principalmente, soprattutto
- japane:
- おもに
- pole:
- głównie, przede wszystkim, nadrzędnie
- ruse:
- главным образом, прежде всего
- slovake:
- najmä
ĉefi
- 1.
-
(ntr)
Esti ĉe unua rango: ĝi estis akompanata per muzikaj instrumentoj […] sed ĉefis la versa kantado [46]. - 2.
-
(x)
Estri, ofici kiel ĉefulo, ĉefo: al Ruvezo, kiu ĉefis la malgrandan bandon, oni ordonis senkompatan batalon [47].
46. Monato, Donald Broadribb: Modernantikva majstra greka dramo
47. H. Vallienne: Kastelo de Prelongo, 1907- beloruse:
- вяршэнстваваць, першынстваваць
- bulgare:
- оглавявам
- france:
- diriger
- hebree:
- לעמוד בראש
- japane:
- 首位を占める [しゅいをしめる]
- pole:
- zarządzać (kimś, czymś), rządzić (kimś, czymś), dowodzić (kimś, czymś), przewodzić (komuś, czemuś), być szefem, być naczelnikiem, być zwierzchnikiem
- ruse:
- главенствовать, первенствовать
ĉefuloZ
- Ĉefa persono: sed cervinoj estas malpli multaj ol indianoj en la korvotribo kaj ĉasi al cervinoj rajtas nur kelkuloj, al kiuj la ĉefulo permesas [48].
48. S. Szathmári: La guarbo.- beloruse:
- начальнік, шэф, галава, правадыр, старэйшына
- bulgare:
- шеф, началник, глава, вожд
- hebree:
- מַנהִיג
- itale:
- capo
- japane:
- 主要人物 [しゅようじんぶつ]
- pole:
- szef, naczelnik, przełożony, głowa (np. rodziny), wódz
- ruse:
- шеф, начальник, глава, вождь
malĉefa
- Ne ĉefa, duaranga, aŭ eĉ malgrava: la cezuro, kiu difinas, kie devas finiĝi vorto meze de verso, havas en la greka poezio tute malĉefan signifon [49].
49. K. Kalocsay: La klasika metriko kaj Esperanto, Nica Literatura Revuo, 1959-05 ĝis 06, numero 4/5, p. 164-171a- beloruse:
- падначалены, другарадны
- france:
- mineur (moins important)
- itale:
- accessorio (meno importante - agg.)
- japane:
- , 副次的な [ふくじてきな]
- pole:
- podrzędny, podwładny, drugorzędny
-
Ĉefulo,
persono havanta superan, honoran rangon,
kutime ordonpova:
tio estas la filoj de Esav, kaj tio estas iliaj ĉefoj
[19];
kun li iris ĉiuj servantoj de Faraono, la ĉefoj de lia domo kaj ĉiuj ĉefoj
de la lando Egipta
[20];
iru, kaj kunvenigu la ĉefojn de Izrael
[21];
Herodo pro sia naskotago faris vespermanĝon al siaj nobeloj kaj milestroj kaj
ĉefoj de Galileo
[22];
la ĉefo de la familio
[23];
la soldatoj rigardis lin kun fiero […] la ĉefoj kun miro
[24];
konstanta ĉefo […] prezentas gravan maloportunaĵon por nia afero
[25];
ĉefo de oficejo
(= oficejestro);
kaj kun vi estu po unu homo el ĉiu tribo, homo,
kiu estas ĉefo en sia patrodomo
[26];
la ĈefoPIV
(diktatoro en totalisma ŝtato).
