^*vol/i ^PV

(tr)

1.

Havi deziron, intencon, decidon, senti bezonon pri io aŭ iu: voli aŭ nevoli neniu malpermesas ^PrV ; mi havas ĉiam la kapablon voli, sed ne ĉiam la forton realigi; kiu volas, tiu povas^B ; viro, kiu ne scias voli; volu, kion vi volas; (frazaĵo) kion oni volas, tion oni povas ^PrV ; (frazaĵo) volanta kruro ne laciĝas de kuro ^PrV . emi, inklini

Rim.: La plej gravaj diferencoj inter deziri¹ kaj voli konsistas en tio, ke unue, „voli“ respondas al bezono, devo, dum „deziri“ repondas al plezuro, plaĉo: mi volas manĝi (mi estas malsata) — vi deziris glaciaĵon ^FK . — Ili frakasis la kapon al sinjoro ŝia patro, kiu volis ŝin defendi [1]. Due, „voli“ ofte implicas planatan agon, ekz‑e: Mi volas ke vi tuj forveturu tien [ordono]; En la sekva jaro mi volas [mi planas] viziti la Kongreson. Ĉi tiu diferenco manifestiĝas ankaŭ en la derivaĵoj: „la ŝtala volo“ — „la arda deziro“; „bonvolu fari ion“ (peto pri ago) — „miaj bondeziroj“ (sen realaj konsekvencoj). Sed tiuj diferencoj estas ofte subjektivaj: kion unu homo opinias baza bezono, povas ŝajni kaprico al iu alia. [Sergio Pokrovskij]

2.

Strebante al io, koncentri sian atenton je ago, por ke ĝi efektiviĝu; intenci, decidi fari ion: mi volas diri al vi la veron [2]; mi volas, ke vi tien iru [3]; maldiligentulo ŝovas sian manon en la poŝon, kaj ne volas venigi ĝin al sia buŝo [4]; la ĉielo volu, ke mi estu kapabla toleri [tion] [5]; [li] ne volis doni eĉ respondon [6]; ĉu vi volas, ke mi konigu mian tutan penson [7]? li rigardas nenian kompenson, kaj li ne akceptas, se vi volas eĉ multe donaci [8]; kial […] vi volas serĉi al vi plezuron ĉe fremda virino [9]? trovinte neniun, kiu volus (bonvolus) ŝin akcepti [10]. [la vorto aperas] en akuzativo […] ĉar ni volis esprimi direkton [11]. celi, decidi, intenci

3.

Voli atingi lokon, esti ie: mi volas en militon [12]; ŝi volis en la kaleŝon [13]; ne volas kokin' al festeno, sed oni ĝin trenas perforte ^PrV ; la nigra hundeto […] leviĝas […] kaj volas ankaŭ sur la balancilon [14].

4.

Voli akcepti, havi: volus kato fiŝojn, sed la akvon ĝi timas ^PrV .

Rilata al volo: vola ago, movo; nerva patologia stato, karakterizata per inerteco de la volaj muskoloj kaj perdo de sentpovo [15]; ni povas, per nia vola premo, direkti la evoluon [16]; kiu […] havas la inteligenton, mensan disciplinon, lernemon kaj volan forton por atingi tiun nivelon [17]? ema, inklina, konscia

1.

Volpovo, unu el la kapabloj de la menso: ni devas lin taksi ne laŭ lia sukceso, sed laŭ lia volo kaj laboro [18]; iom post iom mi reakiris la volon kaj ian grandegan forton, mi ĵetis min antaŭen kun la malespero de l' frenezo ^FdO ; Dio donis liberan volon al la homoj [19]; esti libera kaj sekvi sian propran volon [20]; kie estas volo, tie estas vojo [21]; kiaj armiloj de instruiteco, volo aŭ sperto povis servi ŝin en la batalo kontraŭ la komplikaĵoj de la socia vivo ^Marta ? (figure) ŝi restis nun sola, elmetita al la volo de de la sorto ^Marta ; moroj […], kies plenumado aŭ neplenumado dependas de nia volo [22]; tia homo trovu en si sufiĉe da volo, sufiĉe da spiritĉeesto por […] ke li tion faru nokte kaj tage sen ia ŝanceliĝo [23]; ĉio tio ĉi estas aferoj, kiujn ĉe plej malgranda dozo da honesteco kaj bona volo ĉiu povas facile praktike trakontroli [24]; volo kaj deziro leĝojn ne konas^PrV ; de la volo la ordono pli efikas ol bastono ^PrV ;

2.

Tio, kion oni precize volas: la volon de la reĝo pri tio oni sendu al ni [25]; ne fordonu min al la volo de miaj premantoj [26]; laŭ la volo de ŝia patro li fariĝis ŝia […] edzo [27]; ĝi estis la lasta volo de mia mortanta kamarado [28]; ĉio fariĝas laŭ lia volo [29]; lia neŝancelebla volo estas ne havi plu kun vi ian rilaton [30]; kiom da koroj, tiom da voloj ^PrV ; granda parolo, sed malgranda volo ^PrV .

1.

Kiu prefere mem deziras, mem decidas, laŭ propra volo; rezoluta: mentono volema [31]; vi elektis virinon tre voleman [32]. malcedema

2.

Cedema al ies volo: ne ekkoninte sufiĉe la kristanojn, nek ilian instruon, li kredis, ke ankaŭ inter ili li trovos volemajn ilojn [33].

3.

Volanta: vi estas volema ĉion scii, sed apenaŭ havas elanimajn sentojn kaj absolute nenian lirikan kapablon [34]; senkuraĝigite, mi reiris al la aŭtobuso, ege volema reveni hejmen, post mizera ekskurso [35].

Devigite; ĉu oni volas aŭ ne: la okuloj per si mem fermiĝis kaj li vole-nevole devis enlitiĝi [36]; vole-nevole Ajna devis aŭskulti liajn postulojn, sed liajn ordonojn ŝi ne plenumis [37]; la mondo vole-nevole – havas radikajn komunajn interesojn: sangado de unu parteto sangigas la tutan homaron, prospero en unu parteto prosperigas la tuton [38].

1.

Filozofia skolo kiu prezentas la volon kiel la ĉefprincipon de la estado (aŭ komprenado): Kartezio mem dependigis ĉion de la volo ‐ laŭ tiu volismo, de dia volo dependas la logikaj principoj, kaj de dia volo dependas la eterneco de la animo, kiu do ne estus per si mem senmorta [39]; volismo kontraste al la raciismo.

2.

Skolo kiu rigardas la volon kiel la ĉeffaktoron de la mensa vivo.

3.

Agado, precipe agado politika, kiu ne sufiĉe atentas la realaĵojn kaj sin direktas per arbitraj decidoj de la agantoj (de la politika estraro). volismo kontraste al la raciismo.

(ntr)

1.

Esti tiel bona, ke oni volas; afable konsenti: bonvolu silenti (t.e. silentu), mi petas [40]; la reĝo bonvolis forliberigi min [41]; la nomarĥo ricevis plej humilan alvokon tuj bonvole veni [42]; tiu peto estis tre bonvole konsentita [43]; princa moŝto, ĉu vi ne bonvolos ripozi [44]? kredeble vi bonvolos trinki tason da teo […] [45]? eminentaj personoj […] bonvolis eniri en la […] honoran komitaton de nia kongreso [46]; (figure) la suno, kiu bonvolis partopreni la feston, leviĝis en ĉielo sennuba [47]; permesu, ke virino, kiun vi bonvolis elekti kiel objekton de via amuziĝo, ripetu al vi la vortojn de malnova fablo: malbone, malbone vi tempon pasigas, vin tio amuzas, nin tio mortigas! ^Marta ! favori, komplezi, permesi

Rim.: Iam oni uzas anstataŭe la formon bonvole ...-u, ekzemple bonvole sidu ĉi tie! oni bonvole prenu en konsideron, ke […] [48]; tute bona alternativo, sed ĝi estas malpli kutima. Nepre ne uzu duoblan u-formon: *bonvolu sidu ĉi tie!*; *la generalo petis la vicreĝon, ke li bonvolu sciigu lin pri ĉio, kio okazos* [49].

2.

Voli fari bonon al iu: la Eternulo bonvolis fari vin Lia popolo [50]; la konduto de la pastro estis tre bonvola [51]; la bonnutrita vizaĝo montris bonvolan rideton [52]; li ĉiam estas bonvola por la simpluloj [53]; sinjorino Odincov bonvole ridetis [54]; sekvate de malbonvolaj rigardoj de la korteganoj, kiuj malestimis [ilin] [55].

(tr)

Komenci voli: kio […], plendi vi ekvolis [56]? sed mia patro povas, tuj kiam li ekvolus, aĉeti bombonojn je cent spesmiloj [57]! se mi ekvolas ien iri, diablo, mi iras [58].

En ajna, laŭvola, libere elektebla momento: se li estis tiel memfida ke li povos kiamvole aranĝi dungon, li ja ŝajne havas iom da influo [59].

Okazonta malgraŭ ies volo; trudita: kontraŭvola senlaboreco ^Marta ; volo, kiu vekas esperon, senkuraĝecon, aŭ eble eĉ malgraŭvolan honton ^Marta ; kontraŭvola tremeto en la voĉo montris, ke la demando ektuŝis senteman lokon en lia koro [60]; ŝi kapjesis al la ĉefdeĵoristo kaj malgraŭvole koncentriĝis sur liaj senkarnaj […] lipoj [61]. neceseco kontraŭvola estas leĝo malmola ^PrV .

Laŭ sia volo aŭ gusto: irigi la ĉevalon laŭvole [62]; ŝia bela vizaĝo […] laŭvole povis aspekti tiel serena, kiel lago en trankvila, suna mateno [63]; porti ĉe la pantalonoj bukojn, per kiuj oni povas laŭvole laĉi ilin pli vaste aŭ pli malvaste [64]; mi fine konvinkiĝis, ke mi estas objekto, kiun estas permesite laŭvole preni kaj forĵeti ^Marta ; plumo glitis sur ĝia supraĵo […], kiun ĝi kvazaŭ laŭvole ĵetkovris per strioj da lumo kaj ombro ^Marta ;

Kapablo elekti inter pluraj eblaj agoj, konscie kaj inteligente taksante, kio estas preferinda: por reteni la sklavojn en la sklava stato, necesas forpreni de ili la liberan volon kaj la eblon de kleriĝo [65]; li vane diris, ke liberaj estas la voloj kaj ke li volas nek la unuan, nek la duan punon [66].

Doktrino, kiu agnoskas liberan volon en homoj, kontraste al determinismo²: Aliaj temoj estas la debato inter libervolismo kaj determinismo, kaj la naturo de la realo [67].

Okazanta laŭ ies volo, sen ekstera trudo aŭ premo: propravolaj donacoj [68]; libervola dono [69]; mi faris propravolan interkonsenton kaj mi plenumis ĝiajn kondiĉojn ^Marta ; jugo propravola ne estas malmola ^PrV .

(ntr)

Rifuzi, ne voli: ne malvolu puni knabon [70]; [li] malvolos plenumi la ordonon [71]; lasu ŝin vivi […] vi povas, se nur vi ne malvolas [72].

1.

Libervola, propravola: memvola ofero [73]; memvola humileco [74]; la humiligita princo pasigis kelke da monatoj en memvola ekzilo [75].

2.

Aganta laŭ sia propra volo kaj rezistanta alies volon: homo memvola, maltima, sufiĉe malvirtema kaj laŭbezone eĉ senindugla [76]; filineto, kiu montriĝis tre frue pensema kaj memvola [77]. malcedema, obstina

Sen partopreno de volo: nevola rideto [78]; nun mi havas nevolan ripozon ^Metrop ; ili estis nevola elfluo el ŝirita, senespera koro [79]; ŝi ne povis deteni nevolan ekmovon [80]; li trovus rimedon por igi nin liaj nevolaj kunkulpantoj [81].

Kun plia volo, prefere: mi plivole fieros pri miaj malfortaĵoj [82]; Moseo, plenkreskinte, rifuzis esti nomata filo de filino de Faraono, plivole elektante kunsuferi kun la popolo de Dio [83]; plivole mi renkontus koleran malsaĝulon ol fari al vi malplezuron [84].

Farata sen klara volo aŭ decido, spontanea: la larmoj pretervole fluis [85]; se iu pentristo ĝin vidis li pretervole kaptis la penikon por ĝin pentri^Z .

1.

Ne kapabla voli: liaj pensoj estis kiel senvola fadeno, elmetita en la venton [86].

2.

Senintenca: la senvola ekmovo […] lin savis de neevitebla morto [87]; li rekonis, ke li estis senvola kunkulpanto en la kulpo farita [88]; senvola miskompreno [89]; ni ofte fariĝas senvolaj viktimoj de reklamaj kaptiloj [90].

Kapablo por voli; volo¹: viro de superestrema volpovo [91]; li ne posedis sufiĉe da volpovo sukcese batali kontraŭ la deziroj, kiuj antaŭe instigis lin [92]; per la tuta forto de sia volpovo, li eligis sin el la duondormo [93].