*milit/i

*militi  ↝

(ntr)
Batali per armiloj kontraŭ fremdaj armeoj aŭ kontraŭ malamika partio: se okazos milito, tiam ankaŭ tiu popolo aliĝos al niaj malamikoj kaj militos kontraŭ ni [1]; venis la Amalekidoj, kaj ekmilitis kontraŭ la Izraelidoj [2]; via gento […] ĉiam militas kontraŭ nia [3]; ĉiuj virseksuloj en la aĝo de dudek jaroj […] ĉiuj militkapablaj [4]; (figure) mi vidas alian leĝon en miaj membroj, militantan kontraŭ la leĝo de mia menso, kaj forkaptantan min sub la leĝon de la peko [5]; militi inter si [6]; du militas, tria profitas PrV .
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 1:10
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 17:8
3. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, 2, fabeloj kaj legendoj, la naskiĝo de la tabako, araba legendo, laŭ la hispana rakonto de Cervera Bachiller, tradukis Jayme Heinlein Ferreira
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 1:20
5. La Nova Testamento, Romanoj 7:23
6. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Nefermita letero al s-ro de Beaufront.
beloruse:
ваяваць
bretone:
brezelekaat, brezeliñ
bulgare:
водя война
ĉeĥe:
válčit
france:
guerroyer, faire la guerre
germane:
Krieg führen
hispane:
guerrear, batallar
hungare:
háborúzik, hadat visel
itale:
combattere (fare la guerra), fare la guerra
nederlande:
oorlog voeren
pole:
wojować
portugale:
guerrear
rumane:
război
ruse:
воевать
slovake:
bojovať
svede:
kriga
volapuke:
kligön

milito  ↝ Vikipedio

MIL
Oficiala malpaco inter nacioj aŭ partioj, kun bataloj: la milito kun la Maŭroj FK ; milito inter Prusujo kaj Aŭstrujo [7]; ha, se tiel, tiam ne estos milito kun la turkoj [8]; la besto, kiu suprenvenas el la abismo, faros militon kontraŭ ili [9]; viro de milito [10]; unu soldato militon ne faras PrV ; la militon li perdis [11]; proklami, deklari militon.
7. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Dua
8. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, akto 1a, sceno 2a
9. La Nova Testamento, Apokalipso 11:7
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 15:3
11. Sándor Szathmári: Satiraj rakontoj, superstiĉo
angle:
war
beloruse:
вайна
bretone:
brezel
bulgare:
война
ĉeĥe:
válka
france:
guerre
germane:
Krieg
hispane:
guerra
hungare:
háború, hadviselés
itale:
guerra
kurde:
şer, ceng
nederlande:
oorlog
pole:
wojna
portugale:
guerra
rumane:
război, răzbel
ruse:
война
slovake:
vojna
svede:
krig
tokipone:
utala
volapuke:
klig

milita

Koncernanta la militon: milita ŝiparo FK ; milita kolego FK ; maljuna suboficiro, kiu estas multe pli kompetenta en aferoj militaj, ol en literaturo FK ; li komandas nepre laŭ milita maniero [12]; la milita leĝo tre precizas pri tiu punkto [13]. milita kanto, rakonto.
12. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvara
13. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, unua libro, ĉapitro 15a
beloruse:
ваенны, вайсковы
bretone:
-brezel, brezelel
france:
guerrier, martial, militaire (adj.)
germane:
Kriegs- kriegerisch
hispane:
militar, bélico, bélica, guerrero, guerrera
hungare:
harci, háborús, katonai
itale:
bellico, guerresco, marziale
nederlande:
oorlogs-
pole:
wojenny
rumane:
militar, de război
ruse:
военный
volapuke:
kliga

militestro  ↝ Vikipedio

MIL
Homo – pliofte oficiro – kiu decidas pri strategio, gvidas dum bataloj: Moseo ekkoleris kontraŭ la militestroj, la milestroj kaj centestroj, kiuj venis el la milito [14]. respektu princan filon, kiu estis militestro [15]; en la jaro 1518, hispana militestro, Hernán Cortés, komisiite de Diego Velázques, la hispana reganto de Kubo, entreprenis invadi kaj konkeri Meksikon [16]. VD:stabo 1
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 31:14
15. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIX
16. Monato, Donald Broadribb: Pri indiĝenaj meksikanoj, 2004
bretone:
penn-brezel
ĉeĥe:
vojevůdce
france:
chef de guerre
germane:
Heerführer, Kriegsherr
itale:
comandante in capo (in guerra)
nederlande:
legeraanvoerder, bevelhebber
pole:
dowódca, wódz
rumane:
comandant, căpetenie
ruse:
военачальник
slovake:
vojvodca

militisto  ↝ Vikipedio

MIL
Homo, kiu profesie aŭ rekrute militas: la fortikaĵoj brulas per fajro, kaj la militistojn atakis teruro [17]; Stetten iris al sia militistejo, Gering iris al sia juĝejo FK . SIN:soldato 1SUB:oficiro, suboficiro
17. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeremia 51:32
beloruse:
ваяр, ваенны
bretone:
brezelour, kadour
ĉeĥe:
voják
france:
militaire (subst.), soldat (militaire)
germane:
(der) Militär
hispane:
militar
hungare:
harcos, katona
itale:
militare (sost.), soldato (militare), guerriero
nederlande:
beroepsmilitair
pole:
wojskowy, żołnierz
rumane:
militar, soldat
ruse:
воин, военный (сущ.)
slovake:
vojak
svede:
militär
volapuke:
kligel

militistaro  ↝ Vikipedio

MILPOL
La militistoj kiel grupo aŭ klaso aŭ stato de personoj: la Bizancia ikonrompismo estis konflikto inter la monaĥaro kaj militistaro; li estas eksgeneralo, servinte en la militistaro tridek jarojn DL ; militistaron la sagoj flugadis naŭ tagojn FK ; en la tempo, kiam vi staris apude, kiam fremduloj kondukis lian militistaron en kaptitecon kaj aligentuloj eniris en liajn pordegojn kaj lotis pri Jerusalem, vi ankaŭ estis kiel unu el ili [18]; kaj la Eternulo ektondras per sia voĉo antaŭ sia armeo, ĉar lia militistaro estas tre granda, kaj la plenumantoj de lia vorto estas potencaj [19]; poste liaj filoj sin armos kaj kolektos grandan militistaron [20]; jen staras virino kun menso de infano, kun entuziasmo kaj kredo, – la standardon ŝi portas antaŭ la batalanta militistaro kaj alportas al sia patrujo venkojn kaj savon [21].
Rim.: Armeo estas militistaro organizita kaj ekipita por batalado.
18. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Obadja 1:11
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Joel 2:11
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Daniel 11:10
21. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, dorna vojo de la honoro
beloruse:
ваенныя, войска, вайсковае саслоўе
bretone:
arme
ĉeĥe:
vojsko
france:
armée
germane:
(das) Militär
hispane:
ejército
hungare:
hadsereg, hadnép
itale:
militari (classe), guerrieri (classe)
nederlande:
leger
pole:
armia, wojsko
rumane:
armată, militar
ruse:
воинство, войско, военное сословие
slovake:
branná moc, vojsko

*almiliti  ↝

(tr)
MIL
Ataki por konkeri: en Mezaĝo teŭtonaj kavaliroj tiun landon almilitis, polaj nobeloj ĝin ligis al sia ŝtato, moskova caro ĝin atakis VivZam ; (figure) sed kion mi faru por almiliti simpation [22]?
22. Julio Baghy: drameto sur la monto, NLR 2:2
beloruse:
заваяваць, захапіць
bretone:
gounit
ĉeĥe:
dobýt válkou
germane:
attackieren
hispane:
conquistar
hungare:
kivív, meghódít
itale:
conquistare, vincere (conquistare), annettere (con la forza)
nederlande:
veroveren
pole:
zawojować, podbić
rumane:
cuceri, învinge
ruse:
завоевать
slovake:
dobyť vojnou

antaŭmilita

Rilata al tempo antaŭanta la koncernan militon, okazinta antaŭ ĝi: dum du horoj ŝi estis sensukcese serĉanta inter duonputrinta forbalaaĵo iun antaŭmilitan libron pri la berlina metropoliteno [23]; Lafontaine […] aktivis en la antaŭmilita pacmovado [24]; li estis ankaŭ unu el la unuaj antaŭmilitaj japanaj aŭtoroj, kies verkoj vaste legiĝis ekster Japanio [25]; [ili] jam antaŭmilite avertis, ke neniu el la argumentoj prezentitaj de Vaŝingtono por invado estis vera [26].
23. V. Varankin: Metropoliteno, ĉapitro 4a
24. Monato, Roland Rotsaert: Mundaneum: papera antaŭulo de Interreto, 2004
25. Monato, Edmund Grimley Evans: Akutagawa: patro de la japana novelo, 2011
26. Monato, Stefan Maul: Katastrofo en Irako, 2006
beloruse:
даваенны
france:
d'avant-guerre
hispane:
de preguerra
hungare:
háború előtti
itale:
dell'anteguerra, prebellico
nederlande:
vooroorlogs
pole:
przedwojenny
rumane:
antebelic, înainte de război
ruse:
довоенный, предвоенный

permiliti  ↝

(tr)
MIL
Konkeri1, militakiri: oni devas do honori ilin kiel spertajn batalantojn, kiuj permilitis siajn rangojn [27].
27. La libro de la spiritoj
beloruse:
заваяваць, захапіць
hungare:
kiharcol, meghódít
itale:
conquistare, vincere (conquistare), annettere (con la forza)
nederlande:
veroveren
pole:
zawojować
rumane:
cuceri, câștiga
ruse:
завоевать

postmilita

Rilata al tempo sekvanta la koncernan militon, okazanta post ĝi: en la unua postmilita n-ro de „Esperantista Laboristo“, ni faris tre kategorian deklaron, kiun hodiaŭ ni konfirmas [28]; antaŭmilite Usono ŝuldis dolare al Eŭropo 5 miliardojn, postmilite tiu ŝuldo aliiĝis en kreditoraĵon da 16 miliardoj [29].
28. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, nia pozicio
29. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, oni petas volontulojn
beloruse:
паваенны, пасьляваенны
ĉeĥe:
povojnový
france:
d'après-guerre
germane:
nachkriegs-
hispane:
de posguerra
itale:
del dopoguerra, postbellico
nederlande:
naoorlogs
pole:
powojenny
rumane:
postbelic
ruse:
послевоенный
slovake:
povojnový

militakiri  ↝

(tr)
MIL
Akiri per milita forto: militakirita fortikaĵo [30]; kaj Moseo sendis, por esplorrigardi Jazeron, kaj ili militakiris ĝiajn vilaĝojn, kaj forpelis la Amoridojn, kiuj tie estis [31]; se vi dum longa tempo sieĝos urbon, por militakiri ĝin kaj preni ĝin, ne ruinigu ĝiajn arbojn, levante kontraŭ ilin hakilon [32]; Holger, la Dano, militakiris la grandan landon Hindujon ĝis la orienta fino de la mondo [33].
30. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
31. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 21:32
32. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 20:19
33. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, ŝtono de la saĝuloj
beloruse:
заваяваць, захапіць
bretone:
aloubiñ
ĉeĥe:
dobýt, získat válkou
france:
conquérir
germane:
erbeuten, erobern
hispane:
conquistar
hungare:
zsákmányol, zsákmányul ejt, meghódít
itale:
conquistare, espugnare, impadronirsi di (con le armi), impossessarsi di (con le armi)
nederlande:
veroveren
pole:
uzyskać jako łup wojenny, zawojować, zdobyć na wojnie
rumane:
obținut ca pradă de război, intră în război
ruse:
завоевать, захватить
slovake:
ukoristiť vo vojne

militakiro

MIL
1.
Militakiraĵo, posedaĵo de malamiko akirita per milita ago: niaj edzinoj kaj infanoj fariĝos militakiro [34]; ili ja trovis kaj dividas militakiron [35].
2.
Militakirado.
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 14:32
35. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 5:30
angle:
booty, loot, plunder
beloruse:
здабыча (ваенная), заваёва
bretone:
1. preizh 2. preizhadur
ĉeĥe:
válečná kořist
france:
butin, prise de guerre
germane:
Kriegsbeute, Eroberung
hispane:
botín 1. botín de guerra
hungare:
1. hadizsákmány, préda 2. zsákmányolás, prédálás
itale:
conquista, bottino di guerra
nederlande:
1. oorlogsbuit 2. het nemen van oorlogsbuit
pole:
łup, zdobycz, zdobycie
rumane:
pradă, achiziţie
ruse:
завоевание 1. добыча
slovake:
vojnová korisť

militkaptito Vikipedio

Soldato kaptita de la kontraŭa partio: li ekbatalis kontraŭ Izrael kaj kaptis kelkajn kiel militkaptitojn [36]; vi trompis min kaj forkondukis miajn filinojn kvazaŭ militkaptitojn [37].
36. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 21:1
37. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 31:26
germane:
Kriegsgefangener
pole:
braniec, jeniec wojenny
rumane:
prizonier

krucmilito, krucmilitiro  ↝ Vikipedio

HISMIL
Ĉiu el la militiroj (inter proksimume jaroj 1100 kaj 1300), kiujn faris aliancaj kristanaj eŭropanoj kontraŭ precipe islamaj orient-mediteraneaj regnoj, oficiale por akiri Jerusalemon kiel sanktan urbon: en la jaro 1146 Bernardo de Clairvaux apoge disvastigis la anoncon de la dua krucmilito, proklamita de papo Eŭgeno la 3a [38]; oni opiniis erare, ke la fabelo venis en la okcidentajn landojn nur post la krucmilitoj [39]; eble li kredas, ke religia mortigado estas nur historia afero – ekzemple, la krucmilitoj, la inkvizicio kaj la reformacio [40]; eble krucmilitisto revenis ĉi tien kaj kunveturigis krokodilon el Nilo [41]; (figure) rifuzoj de Parizo kaj Berlino aprobi la krucmilitiron de la usona prezidanto [42].
38. Monato, Armando Zecchin: Ne persekutu la hebreojn, 2008
39. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Antaŭparolo de la tradukinto
40. Monato, Vilĉjo Simcock: Aktuala religia mortigado, 2005
41. Monato, Dominique Vallet: Impona popolfesto en Monso, 2007
42. Monato, Stefan Maul: Returniĝo, 2005
bretone:
brezel ar Groaz, kroaziadeg
ĉeĥe:
kruciáta, křížová výprava
france:
croisade
germane:
Kreuzzug
hispane:
cruzada
itale:
crociata
nederlande:
kruistocht
pole:
wojna krzyżowa
rumane:
cruciadă, război de cruciați
ruse:
крестовый поход
slovake:
krížová výprava

malvarma milito  ↝ malvarma milito  ↝ malvarma milito  ↝ malvarma milito  ↝ Vikipedio

HISMILPOL
Malpaca stato inter malamikoj, sen rektaj bataloj – esprimo uzata tre ofte pri la epoko 1946-1989 dum kiu konkuris Usono kaj NATO unuflanke, Sovetio kaj la varsovia pakto aliflanke: komenciĝis la „malvarma milito“ inter la oriento kaj okcidento kaj estis malpermesite al li okupiĝi pri instruado pro lia politika kredo [43]; dum la malvarma milito estis malfacile por okcidentuloj informiĝi pri la stato de Esperanto en la orienta bloko [44]; neniu homo, post fino de la malvarma milito, vere bezonas militistajn submarŝipojn kun atomraketoj, kiuj taŭgas por nenio alia ol katastrofe detrui malamikon ― kiun malamikon [45]?
43. Liu Ling: Li tenis en sia koro la tutan homaron – Memore al s-ro Bruno Vogelmann , El Popola Ĉinio, 2002-08-08
44. Monato, Donald Broadribb: Malvarma milito kaj la orienta bloko, 2005
45. Monato, http://steloj.de/esperanto/monato2/007173.html
angle:
Cold War
bretone:
brezel yen
ĉeĥe:
studená válka
france:
guerre froide
germane:
Kalter Krieg
hispane:
guerra Fría
hungare:
hidegháború
itale:
guerra fredda
nederlande:
koude oorlog
pole:
zimna wojna
rumane:
război rece
ruse:
холодная война
slovake:
studená vojna

mondmilito  ↝ Vikipedio

MILPOL
Milito, kiu implikas multajn ŝtatojn en diversaj lokoj de la mondo: ni ne devas malatenti la teruran sperton de la mondmilito [46]; ili travivis ne malpli ol kvin diversajn politikajn sistemojn sole dum unu generacio, kun […] antaŭe nekonata ŝtata terorismo interna kaj ekstera, katastrofaj malvenkoj en du mondmilitoj [47].
46. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, „Liberiga Stelo“ al la Verdruĝuloj
47. Monato, El Mia Vidpunkto, 95/03
beloruse:
сусьветная вайна
bretone:
brezel-bed
ĉeĥe:
světová válka
france:
guerre mondiale
germane:
Weltkrieg
hispane:
Guerra Mundial
hungare:
világháború
itale:
guerra mondiale
nederlande:
wereldoorlog
pole:
wojna światowa
rumane:
război mondial
ruse:
мировая война
slovake:
svetová vojna

unua mondmilito  ↝ unua mondmilito  ↝ unua mondmilito  ↝ unua mondmilito  ↝ Vikipedio

HIS
Milito daŭrinta depende je la landoj de 1914 ĝis 1918: dum la unua mondmilito li laboris kiel militpastro [48]; la disfalo de la Habsburga Imperio ĉe la fino de la unua mondmilito [49]; la armeo de la imperiestro uzis venengason dum la unua mondmilito [50].
48. Monato, Jomo Ipfelkofer: Frato Paŭlo: pacamanto, 2005
49. Monato, Carlo Minnaja: Retrorigardo al intensa vivo, 2004
50. Monato, W. H. Simcock: Sanktuloj, 2005
beloruse:
Першая сусьветная вайна
bretone:
brezel-bed kentañ
france:
première guerre mondiale
germane:
erster Weltkrieg
hispane:
primera Guerra Mundial
hungare:
első világháború
itale:
prima guerra mondiale, la grande guerra (1a guerra mondiale)
nederlande:
eerste wereldoorlog
pole:
pierwsza wojna światowa
rumane:
Primul Război Mondial
ruse:
Первая мировая война

dua mondmilito  ↝ dua mondmilito  ↝ dua mondmilito  ↝ dua mondmilito  ↝ Vikipedio

HIS
Milito daŭrinta depende je la landoj de 1939 ĝis 1945: post la dua mondmilito li dediĉis sin plene al teatra laboro [51]; neniu el tiuj krimoj povas relativigi la fatalan signifon de Auschwitz aŭ forigi la fakton, ke la duan mondmiliton komencis germana armeo [52]; kun sia juda patrino, kies multaj parencoj mortis en koncentrejoj, li travivis la duan mondmiliton en la naskiĝurbo [53].
51. Valdemar Vinař: La skandalo pro Jozefo, pri la aŭtoro
52. Monato, El Mia Vidpunkto, 95/03
53. Monato, Arkitekturo: Friedensreich Hundertwasser 1928 - 2000
beloruse:
Другая сусьветная вайна
bretone:
eil brezel-bed
france:
deuxième guerre mondiale, seconde guerre mondiale
germane:
zweiter Weltkrieg
hispane:
segunda Guerra Mundial
hungare:
második világháború
itale:
seconda guerra mondiale
nederlande:
tweede wereldoorlog
pole:
druga wojna światowa
rumane:
Al Doilea Război Mondial
ruse:
Вторая мировая война

administraj notoj

pri ~isto: 
    * Kiel oni nomas la militistojn, kiuj estas nek oficiroj, nek
    suboficiroj
      (fr: militaires du rang, usone: enlisted personnel), kelkaj el ili
      tamen
      estas ranguloj (ekz-e kaporalo)?
per~i: Mankas dua fontindiko.