^*konstru/i ^UV

(tr)

1.

Firme kunigi el iuj partoj laŭ plano ion daŭran por utiligo: konstrui domon [1] [2] [3], turon [4] ^FK [5], ponton [6], kanalon [7], altaron [8] [9], sunhorloĝon ^FK ; li konstruis urbon, kaj li donis al la urbo nomon laŭ […] sia filo: Ĥanoĥ [10]; (figure) konstrui kastelojn en la aero (priparoli aferojn belajn sed neeblajn) ; kiu ĉe l' vojo konstruas, tiun ĉiu instruas^PrV ; konstrui neston [11] [12] [13], vojon [14], ŝipon [15] [16]; ili konstruis multe da simplaj sed efikaj hidraŭlikaj maŝinoj, per kiuj oni povis ĉerpi akvon [17]; la sateliton […] konstruis spertuloj de la teknologia universitato de la urbo Kaunas [18]; teamo de la [instituto…] konstruis homan-komputilan interfacon [19]; speciala pafilo […] laŭcele konstruita ^ChR ; kiu ĉe l' vojo konstruas, tiun ĉiu instruas ^PrV ; al pec' pecon algluas, kiu neston konstruas ^PrV . projekti, ĉarpenti¹, masoni¹, munti¹elfari, fasoni², produkti²

2.

Aranĝi erojn de tuto laŭ ia ordo: konstrui teorion sur la firma fundamento de esploritaj faktoj ^Ret ; la Eternulo konstruis el la ripo […] virinon [20]; bone konstruita homo ^BdV [21]; bestoj konstruitaj kiel la homo ^EE ; bonege konstruitaj organoj de voĉo ^Marta ; ĉiu lingvo natura konstruiĝis blinde per la vojo de amasiĝado de la plej diversaj kaj pure okazaj cirkonstancoj ^EE . kombini¹, komponi, konsistigi, kunmeti, sintezi, verki

3.

(figure) Organizi ion abstraktan laŭ difinita formo: konstrui sian fizikan ekzistadon sur io ^Marta ; tiu tutmonda amo, kiu ĉion konstruas, konservas kaj feliĉigas [22]; firma fundamento, sur kiu estas konstruita la moderna Universala Esperanto-Asocio ^EeP ; necesas konstrui la federacion ne nur sur bazo de aliĝantaj ŝtatoj, sed samtempe sur bazo de aliĝantaj individuoj ^FSp . establi, fondi

4.

Regule kunmeti vorton kun alia vorto aŭ speciala formo de vorto: oni konstruas ĉiujn esperantajn verbojn kun la helpa verbo „esti“; tiu prepozicio latine konstruiĝas kun la akuzativo.

1.

Ago konstrui: la konstruo daŭris tri jarojn; nenia konstruo povas esti sen bruo ^PrV .

2.

Maniero, laŭ kiu io estas konstruita: regna konstruo ^FK ; tio venas de la konstruo de liaj organoj de parolo ^FK ; konstruo de la korpo [23], de la koro ^FK , de lingvo ^FK ; vi ne scias la konstruon de tiu verbo. arĥitekturo, tektona¹

3.

Konstruaĵo: ni ekvidis altan konstruon; en la granda blanka konstruo [24]; ĉiu povas alporti sian ŝtonon por la kreskanta konstruo ^EE ; sed — ho vanta infaneco — nun mi staras ĉe la rando de terura vivo, kaj plorkriante kaj dentofrapante mi nun ekscias, ke du tiaj homoj, kiel mi, ruinige renversus la tutan konstruon de la morala mondo [25].

Io konstruita, ekzemple domo, stalo, hangaro, budo... : nia konstruaĵo neniam disfalu [26]; lia konstruaĵo supervivas milojn da ĝiaj loĝantoj ^Hamlet ; en la plej supra pinto de alta urba konstruaĵo staris kvar muroj malvastaj ^Marta ; en la centro de la korto staris la templo: ortangula konstruaĵo, kvardek kvincent paŝojn longa kaj kvincent larĝa [27]; kunvenaj kaj oficaj konstruaĵoj ^CKv ; formika konstruaĵo [28]; (figure) UEA prezentiĝas fine de 1972 kiel fortika moderna konstruaĵo ^EeP . aranĝo, kreaĵo, trabaĵo, verko

Loko, en kiu oni estas konstruanta domojn, grandajn maŝinojn...: trapasante konstruejon de la centra korpuso, Ivagin respondis tion per la mangesto ^Metrop ; Hiukin, ŝia bofilino registris sin por labori sur la konstruejo [29].

Homo, kiu planas kaj efektivigas konstruadon: hakis la konstruistoj de Salomono […] kaj pretigis lignon kaj ŝtonojn por konstrui la domon [30]; la konstruistoj starigis fundamenton por la templo [31]; la malgranda Ido estis rozo belaspekta kiel tiam, kiam la ŝipkonstruisto ŝin vidis [32]; li tamen volis lasi mortigi la konstruiston, kiu konstruis por li lian kastelon kun la turo kaj la dikaj muroj [33]; antaŭ dudek jaroj li ankoraŭ laboris […] kiel simpla altfervoj-konstruisto, liaj fingroj ankoraŭ nun estas kalaj pro la cirkelo ^VaK ; tiel granda estis la respektego al tiu kolegio, ke la manoj de la monavidaj, spekulemaj konstruistoj reteniĝis laŭ reĝa ordono ^Iŝtar . arĥitekto, ĉarpentisto, inĝeniero, ŝtontranĉisto

(tr)

Konstrui ĉe jam staranta konstruaĵo: sur la orienta bordo de la rivero oni alkonstruos novan, grandan lamenejon ^InfanTorent2 ; oni alkonstruas novan barilparton, pli proksime al la laboristaj domoj, kaj la infanoj en la malgranda sablejo devas forlasi sian ludlokon ^InfanTorent2 ; en la 19-a jarcento oni […] al iom pli grandaj murfragmentoj alkonstruis domojn [34].

(tr)

Disfaligi konstruaĵon: ilian domon […] oni laŭ ordono de la magistrato malkonstruis, ĉar ĝi estis tro kaduka [35]; la domo […] devos iam esti malkonstruita, ĉar tiel antaŭvidis la konstruplano de la urbo Rotterdam ^EeP ; la dometo ne plu staras tie, antaŭ jaroj oni malkonstruis ĝin brikon post briko kaj sendis ĝin al Aŭstralio, kie ĝi ankoraŭ videblas [36]; (figure) kronika malsano, kiu dum la lastaj jaroj iom post iom malkonstruis liajn iam grandajn spiritajn fortojn [37]. disbati, detrui, malfari, malkomponi

(tr)

Garni per konstruaĵoj: li aĉetis la monton […] kaj li prikonstruis tiun monton, kaj al la urbo, kiun li konstruis, li donis la nomon Samario [38]; li prikonstruis la tutan difektiĝintan muregon, li plialtigis la turojn, kaj konstruis ekstere ankoraŭ alian muregon [39]; mi financas vian elekt-kampanjon kaj vi atribuas al mi permeson prikonstrui terenojn ĉe via municipo ^MD11 .

1.

Restarigi konstruaĵon tute aŭ parte detruitan: mi povas detrui la sanktejon de Dio, kaj rekonstrui ĝin en la daŭro de tri tagoj [40]; la ruinoj estos rekonstruitaj [41]; mi rekonstruis la muregon kaj ke ne restis en ĝi difektoj [42].

2.

(figure) En la spirito detale kunmeti pasintan okazaĵon el indikoj, deduktoj, supozoj ktp: li rekonstruas la aferon; jen ĉi tie la aŭto puŝiĝis al la trotuaro […] la postsignoj estas klare videblaj ^LGA ; surbaze de tiuj restaĵoj – kelkfoje nur pecetoj de kranioj kaj de aliaj ostoj – oni povis rekonstrui en larĝaj linioj la tre longdaŭran historion de la homformiĝo ^Ret .

(tr)

Renovigi per riparo aŭ ŝanĝo de la strukturo, de la materialoj aŭ de funkciaĵoj: ŝtata mono pagis grandan trakonstruon de la biblioteko, kiu estis finita en 2009 [43].

Ŝanĝi la aranĝon de konstruita afero: oni tute alikonstruos la frazon enkondukante subpropoziciojn [44]; konkurantoj rapide alikonstruis la ŝipon „Sirius“, kiu estis konstruita nur por la bordotrafiko [45].

Konstruaĵo, antaŭanta la ĉefan konstruaĵon: ili atingis pordegon kaj antaŭkonstruaĵon, dediĉitajn al Iŝtar, kiuj formis alirejon al vasta korto, en kiu staris la granda templo de Merodaĥ [46].

Rim.: En la vortaro Minnaja (ItaEsp), ĉi tiu vorto indikas „doman prilaboraĵon“. [A. Codazzi]

Loko, en kiu oni estas konstruanta domojn.

Loko por konstrui ŝipojn: la franca kompanio Atlantika Ŝipkonstruejo anoncis projekton por konstrui novan naftokolektan ŝipon [47]; du novaj mendoj de pasaĝerŝipoj, unu al la finna ŝipkonstruejo Kvaerner Masa kaj la alia al la germana Meyerwerft, esperigas pli favoran estonton [48]; malnovaj gruoj de la ŝipkonstruejo estis renovigitaj [49].

Bazo, subtera, fundamenta aŭ subporta parto de konstruaĵo: turo kun neloĝata ŝtona subkonstruaĵo, kiu portis loĝeblan surkonstruaĵon ofte lignan [50]; tia kupolo [estas neebla] ĉar la subkonstruaĵo ne eltenus tiun pezon ^MD17 ; [ili] funkciigas egajn ŝtonrompajn maŝinojn, kiuj elsputas ŝtonetojn destinitajn por la subkonstruaĵo de la ĉefurbaj vojoj ^MD08 . soklo